Ο ρόλος του πατέρα στην οικογένεια δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς, όπως εκείνος της μητέρας. Η πενιχρή βιβλιογραφία και η έλλειψη ερευνών σχετικά με την πολύπτυχη συμπεριφορά του πατέρα στους κόλπους της οικογένειας μας παρακίνησαν να μελετήσουμε και να ερευνήσουμε την επικοινωνία του με το παιδί της προσχολικής και της σχολικής ηλικίας κατά τις ελεύθερες ώρες.
Το οικογενειακό περιβάλλον ως πρώτη κοινωνία στη ζωή του ανθρώπου ασκεί σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη του παιδιού και στη διαμόρφωση της κοινωνικο - πολιτισμικής του προσωπικότητας. Οι ενέργειες των γονέων σε αυτή την κατεύθυνση κατέχουν προεξάρχουσα θέση. Ο ρόλος όμως της μητέρας έχει αναλυθεί και ερευνηθεί πολύ περισσότερο συγκριτικά με το ρόλο του πατέρα.
Η απουσία του πατέρα από το σπίτι λόγω των επαγγελματικών του υποχρεώσεων και η επιστροφή του στο οικιακό περιβάλλον μετά τη λήξη της εργασίας, θεωρούνται ότι είναι παράγοντες που τον περιορίζουν στο ρόλο του προμηθευτή υλικών αγαθών. Η παρουσία του πατέρα στο περιβάλλον της οικογένειας ερμηνεύεται συνήθως ως χρόνος ξεκούρασης ή ψυχοσωματικής ανανέωσης, στα πλαίσια της οποίας η μειωμένη διάθεση για επικοινωνία ή επαφή με το παιδί αποβαίνει μοιραία για έναν άλλο χαρακτηρισμό: πρόκειται για τον «απόντα» πατέρα στο έργο της ανατροφής του παιδιού.
Κατά την άποψή μας, ο τελευταίος αυτός χαρακτηρισμός είναι μονόπλευρος, γιατί η έξοδος και της μητέρας από τα στενά όρια του οικιακού περιβάλλοντος και η συμμετοχή της στην αγορά εργασίας συνιστούν παράγοντες, που της επιρρίπτουν βαριές ευθύνες απουσίας στα παιδαγωγικά της καθήκοντα. Η αποστασιοποιημένη συμπεριφορά, που εκδηλώνει και η μητέρα στην ανατροφή του παιδιού λόγω των επαγγελματικών της δραστηριοτήτων ερμηνεύεται ως επιζήμια για την διαπαιδαγώγηση του παιδιού.
Η καταναλωτική μανία, που διέπει τη σύγχρονη κοινωνία και οι ανάγκες της οικογένειας που πρέπει να καλυφθούν, αναγκάζουν τον πατέρα να εργάζεται όσο το δυνατό περισσότερο με τίμημα την πολύωρη απουσία του από το σπίτι.
Το παιδί μέσα στην οικογένεια δέχεται τα πρώτα ερεθίσματα ή τις πρώτες επιρροές βάσει των οποίων διαμορφώνεται η προσωπικότητα του σύμφωνα με τα πρότυπα που υιοθετεί η οικογένεια. Το παιδί της προσχολικής ηλικίας είναι μία εύπλαστη μάζα, η οποία θέλει το κατάλληλο «πλάσιμο». Με το κατάλληλο «πλάσιμο», το παιδί καλλιεργεί τις ικανότητές του, ώστε η ένταξή του στο κοινωνικό σύνολο να είναι ομαλή και παραγωγική (Γ. Τσαρδάκης, 1984).
Σύμφωνα με τον παραδοσιακό καταμερισμό της εργασίας, δηλαδή ο άνδρας - πατέρας στη δουλειά και η γυναίκα - μητέρα στο σπίτι, το περιεχόμενο του πατρικού ρόλου υποδιαιρείται σε έξι (6) λειτουργίες:
α) ο ρόλος του πατέρα ως γεννήτορα
β) ο ρόλος του πατέρα ως προμηθευτή
γ) ο ρόλος του πατέρα ως προστάτη
δ) ο ρόλος του πατέρα ως παιδαγωγού
ε) ο ρόλος του πατέρα ως αντικειμένου ταύτισης και
στ) ο ρόλος του πατέρα ως συντρόφου του παιδιού κατά τις ελεύθερες ώρες.
Ευρήματα ερευνών αποκαλύπτουν ότι ο πατρικός ρόλος στη διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου στην οικογένεια εκτιμάται από τη μια θετικά, όταν λαμβάνεται υπόψη το μειωμένο ωράριο της εργασίας του αναφορικά με το 5ήμερο και το 8ωρο. Από την άλλη εκτιμάται αρνητικά, όταν λαμβάνεται υπόψη η εξω - οικογενειακή επαγγελματική απασχόληση του πατέρα, έτσι ώστε να χαρακτηρίζεται ως «αόρατος». Μόνο όταν ο πατέρας επιστρέφει στην οικογένεια του το μεσημέρι ή το βράδυ μετά τη λήξη της εργασίας του, τότε είναι «παρών» στην οικογένεια του ή «υπαρκτός για το παιδί».
Η συζήτηση γύρω από αυτό το θέμα δεν έχει κλείσει ακόμη. Η απουσία του πατέρα από το σπίτι εξαιτίας των υποχρεώσεών του είναι δεδομένη και χρονικά μεγάλη. Ο χρόνος που απομένει στον πατέρα για να ασχοληθεί με προσωπικές του δραστηριότητες αλλά και με το παιδί του είναι ελάχιστος. Τέτοιες δραστηριότητες είναι π.χ. το διάβασμα διαφόρων λογοτεχνικών βιβλίων, η παρακολούθηση κινηματογραφικών ή θεατρικών έργων και διαλέξεων στην τηλεόραση, οι εκδρομές, οι βόλτες, οι αγορές κ.λπ.
Μία, όμως, από τις σημαντικότερες δραστηριότητες του πατέρα κατά τις ελεύθερες ώρες, που διαθέτει, είναι η ενασχόλησή του με το παιδί. Η ενασχόληση αυτή δεν πρέπει να είναι μονοδιάστατη, αλλά πολύμορφη, ώστε να προσφέρονται στο παιδί τα κατάλληλα αγαθά για τη δημιουργική ανάπτυξη και τη σωστή ανατροφή του.
Ο πατέρας οφείλει να έχει κοντά του το παιδί και να επικοινωνεί μαζί του, ώστε να του εμφυσήσει ερεθίσματα μέσω των οποίων ο εύθραυστος χαρακτήρας του παιδιού να προσανατολίζεται σε βιώματα και να αποκτά καινούργιες εμπειρίες. Το παιχνίδι του παιδιού με τον πατέρα, λ.χ., αποτελεί παράγοντα μεγάλης σημασίας στη διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου στην οικογένεια, γιατί το παιδί αναπαριστά βιωματικά τις εικόνες της κοινωνίας που βιώνει.
Η οικογένεια διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στη διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου του παιδιού κατά την προσχολική ηλικία και συνεχίζει να ασκεί επιρροή, που είναι αποφασιστικής σημασίας, τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 10 - 12 ετών. Ο ρόλος της οικογένειας είναι στενά συνδεδεμένος με την άμεση επιτήρηση των δραστηριοτήτων του παιδιού, όταν αυτό κινείται ή συμπεριφέρεται στο χώρο του σπιτιού. Με αυτόν τον τρόπο οι γονείς έχουν τη δυνατότητα να ελέγχουν, να κατευθύνουν και να δημιουργούν καταστάσεις, στα πλαίσια των οποίων οι ενέργειες του παιδιού βρίσκονται σε μια συνεχή αλληλεπίδραση με τις ενέργειες των γονέων.
Λόγω της «βιοκοινωνικής εξάρτησης» του παιδιού από τους γονείς, ο χώρος του σπιτιού αποτελεί προεξάρχοντα παράγοντα ή το πρωτοκοινωνικό περιβάλλον της διαμόρφωσης του ελεύθερου χρόνου. Σ' αυτόν το χώρο των οικογενειακών δραστηριοτήτων προσφέρονται πολυδιάστατες δυνατότητες τόσο στα παιδιά όσο και στους γονείς να αναπτύξουν σχέσεις στενής «αλληλογνωριμίας», τις οποίες παρεμποδίζουν συνήθως οι επαγγελματικές υποχρεώσεις, το καθημερινό άγχος, οι απογοητεύσεις (αναστολές), τα σχέδια για το μέλλον κ.λπ.
Σε αυτήν τη συνάρτηση, τα ευρήματα της έρευνας που διεξήγαγαν οιBuba και Vaskovics (1994), αποκάλυψαν το νόημα και το περιεχόμενο του ελεύθερου χρόνου στους κόλπους της οικογένειας. Σύμφωνα με τους εν λόγω ερευνητές υπογραμμίζεται ότι η διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου λαμβάνει χώρα στο οικιακό περιβάλλον της οικογένειας, όπου ο ελεύθερος χρόνος αποτελεί τη σύνθεση πολύμορφων, εξατομικευμένων και άτυπων εκδηλώσεων της συμπεριφοράς, όπως είναι, λ.χ., οι επαφές των γονέων με φίλους, γνωστούς και συγγενείς. Έτσι, ενώ οι ενδοοικογενειακές σχέσεις αυξάνονται, οι εξω-οικογενειακές δραστηριότητες μειώνονται. Η μείωση των εξω-οικογενειακών δραστηριοτήτων συνεπάγεται την ιδιωτικοποίηση και την επικέντρωση του ελεύθερου χρόνου στην οικογενειακή ατμόσφαιρα. Τα δεδομένα πολλών ερευνών δείχνουν ότι πέραν του Σαββατοκύριακου, το 70% του ελεύθερου χρόνου καταναλώνεται στο σπίτι.
Ο πληθυσμός και το δείγμα της έρευνας στην προσχολική ηλικία
Με κεντρικό άξονα επιλογής τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, θελήσαμε να έχουμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα από αυτά για την ορθή διεξαγωγή της ερευνητικής μας προσπάθειας. Το δείγμα μας συγκροτήθηκε από 301 νήπια, 158 αγόρια και 143 κορίτσια, που φοιτούσαν σε νηπιαγωγεία των περιοχών του Ρεθύμνου, των Αθηνών, της Σητείας και της Λιβαδειάς. Τα νήπια, που αποτελούν το αντιπροσωπευτικό δείγμα, παρακολουθούσαν το πρόγραμμα του νηπιαγωγείου κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 1997-1998. Η επαγγελματική απασχόληση των πατέρων των υποκειμένων -νηπίων της έρευνας χωρίστηκε σε επτά (7) διαφορετικές κατηγορίες. Παρακάτω παρατίθενται οι 7 κατηγορίες και τα ποσοστά της κάθε κατηγορίας για την επαγγελματική απασχόληση του πατέρα.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Επάγγελμα Ν %
| Τεχνίτης | 31 | 10,3 |
| Εργάτης | 41 | 13,6 |
| Παροχή υπηρεσιών | 51 | 16,8 |
| Επιστημονικό επάγγελμα | 29 | 9,6 |
| Ελεύθερος επαγγελματίας | 65 | 21,6 |
| Υπάλληλος γραφείου | 41 | 13,6 |
Τα αποτελέσματα της έρευνας
Κατανομή των υποκειμένων ανάλογα με την χρονική διάρκεια της καθημερινής απασχόλησης του πατέρα με τα παιδιά του κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου του.
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Βαθμός απασχόλησης Ν %
| Καθόλου | 49 | 16,3 |
| Λίγο | 106 | 35,2 |
| Αρκετά | 64 | 21,2 |
| Πολύ | 77 | 25,6 |
| Συνέχεια | 5 | 1,7 |
| Σύνολο | 301 | 100% |
Η χρονική διάρκεια της καθημερινής απασχόλησης του πατέρα με το παιδί της προσχολικής ηλικίας κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι πατέρες που ασχολούνται λίγο με τα παιδιά τους αποτελούν την πλειοψηφία (35,2%). Ο σύγχρονος πατέρας έχοντας να αντιμετωπίσει τις νέες κοινωνικές απαιτήσεις απουσιάζει συχνά από το σπίτι. Η απουσία του πατέρα από τις εκδηλώσεις της οικογένειας είναι έκδηλη και αποδεικνύεται από τα ερευνητικά αποτελέσματα. Οι πατέρες που ασχολούνται πολύ με τα παιδιά τους αποτελούν το 25,6% του δείγματος. Οι υποχρεώσεις του πατέρα τον υποχρεώνουν να λείπει συχνά από το σπίτι και λίγοι είναι οι πατέρες που ασχολούνται πολύ με τα παιδιά τους.
Εντύπωση προκαλεί το ερευνητικό αποτέλεσμα της μηδαμινής ενασχόλησης του πατέρα με το παιδί της προσχολικής ηλικίας. Το ποσοστό των νηπίων που υποστήριξαν ότι ο πατέρας τους δεν ασχολείται καθόλου μαζί τους είναι ιδιαίτερα υψηλό(16,3%). Αποτελεί φαινόμενο της εποχής μας η απουσία του πατέρα από το σπίτι. Ο πατέρας απουσιάζει συνέχεια από το σπίτι και όταν επιστρέφει δεν έχει διάθεση ή ελεύθερο χρόνο να ασχοληθεί με τα παιδιά του. Ένα χαμηλό ποσοστό πατέρων ασχολείται αρκετά με τα παιδιά τους 21,2%. Το ποσοστό των πατέρων που ασχολείται αρκετά με το παιδί τους είναι χαμηλό και αποδεικνύεται εκ νέου την πατρική απουσία από τις οικογενειακές εκδηλώσεις.
Ο πατέρας που ασχολείται συνέχεια με το παιδί του στον ελεύθερο χρόνο του είναι ελάχιστο και αποτελεί χαρακτηριστική εικόνα της σύγχρονης οικογένειας. Μόνο το 1,7% των πατέρων ασχολούνται συνέχεια με το παιδί τους. Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για ένα «θλιβερό» ποσοστό και πρέπει να προβληματίσει τους παιδαγωγούς, τους κοινωνιολόγους και τους ψυχολόγους.
ΠΙΝΑΚΑΣ 3
Κατανομή των υποκειμένων ανάλογα με τις πραγματοποιούμενες δραστηριότητες του πατέρα με τα παιδιά του κατά τον ελεύθερο χρόνο του.
Πραγματοποιούμενες
Δραστηριότητες Ν %
| Παιχνίδια | 79 | 26,2 |
| Τηλεόραση | 42 | 14 |
| Βόλτες | 58 | 19,3 |
| Διάβασμα παραμυθιών - κινουμένων σχεδίων | 26 | 8,7 |
| Κατασκευές | 15 | 5 |
| Χορός | 13 | 4,3 |
| Επισκέψεις | 10 | 3,3 |
| Computer | 3 | 1 |
| Σύνολο | 246 | 100% |
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι δραστηριότητες που πραγματοποιούν οι πατέρες με τα παιδιά τους. Τα κοινωνικά δεδομένα έχουν αλλάξει σε σύγκριση με παλαιότερες εποχές και οι δυνατότητες για πραγματοποίηση ποικίλων και πολλαπλών δραστηριοτήτων είναι μεγάλες. Ο πατέρας ενώ έχει τη δυνατότητα να ασχοληθεί με τα παιδιά του στον ελεύθερο χρόνο του εντούτοις τον βλέπουμε να αποφεύγει την επαφή με τα παιδιά του. Οι δραστηριότητες που πραγματοποιούν οι πατέρες με τα παιδιά τους είναι λίγες και μονοδιάστατες. Δε γίνεται επαρκής εκμετάλλευση των αγαθών της εποχής μας εξαιτίας του ελάχιστου ελεύθερου χρόνου του πατέρα.
Το μεγαλύτερο ποσοστό των νηπίων απάντησε ότι παίζει με τον πατέρα στον ελεύθερο χρόνο του (26,2%). Το 19,3% των νηπίων του δείγματος απάντησε ότι πραγματοποιούν βόλτες με τον πατέρα τους στον ελεύθερο χρόνο τους. Επίσης, το 14% του δείγματος απάντησε ότι η τηλεόραση αποτελεί την κύρια ενασχόληση του πατέρα με το παιδί της προσχολικής ηλικίας. Οι παραπάνω τρεις δραστηριότητες καταναλώνουν τον ελεύθερο χρόνο των πατέρων σε σχέση με τα παιδιά του. Δεν είναι ενθαρρυντικό το γεγονός της πραγματοποίησης μόνο τριών δραστηριοτήτων, οι οποίες Δε συμβάλλουν και στην πνευματική καλλιέργεια των νηπίων.
Σε παλαιότερες εποχές το διάβασμα παραμυθιών καταλάμβανε ένα μεγάλο μέρος του ελευθέρου χρόνου των πατέρων. Στη σύγχρονη εποχή μόνο το 8,7% των νηπίων δήλωσαν ότι ο πατέρας τους διαβάζει παραμύθια και κινούμενα σχέδια. Πρόκειται για ένα χαμηλό ποσοστό, αποτέλεσμα της έλλειψης διάθεσης των πατέρων να ασχοληθούν με τα παιδιά τους επιμορφωτικά. Οι υπόλοιπες κοινές δραστηριότητες του πατέρα με τα παιδιά του αποτελούν ένα ελάχιστο ποσοστό στο δείγμα.
ΠΙΝΑΚΑΣ 4
Κατανομή των υποκειμένων ανάλογα με την ανάγκη για περισσότερη επαφή του πατέρα με τα παιδιά.
Επαφή πατέρα-παιδιού N %
| ΝΑΙ | 226 | 75,1 |
| ΟΧΙ | 70 | 23,2 |
| Χωρίς απάντηση | 5 | 1,7 |
| Σύνολο | 301 | 100% |
Εύλογο είναι να ερωτηθεί κανείς αν τα παιδιά νοιώθουν την ανάγκη για περισσότερη επαφή με τον πατέρα. Τα ερευνητικά αποτελέσματα των πέντε πρώτων ερωτήσεων απέδειξαν την απουσία του πατέρα από το σπίτι. Ο πατέρας στον ελεύθερο χρόνο του προτιμά να πραγματοποιεί ατομικής επιλογής δραστηριότητες από το να ασχολείται με το παιδί του.
Με μεγάλη πλειοψηφία τα νήπια απάντησαν ότι επιθυμούν την παραπάνω επαφή με τους πατέρες τους (75,1%). Είναι σημαντικό για το παιδί να νοιώθει τον πατέρα κοντά του. Η παρουσία του πατέρα παρέχει στα παιδιά αισθήματα σιγουριάς, προστασίας και ασφάλειας. Το παιδί αποκτά το σωστό πατρικό πρότυπο και η ανάπτυξη του δεν είναι μονοδιάστατη, στηριζόμενη μόνο στο μητρικό πρότυπο. Το παιδί αντιλαμβάνεται την πατρική απουσία. Το ποσοστό του δείγματος που δεν επιθυμεί περισσότερη επαφή με τον πατέρα (23,2%) μπορεί να αιτιολογηθεί με βάση δύο λόγους. Ο πατέρας περνά τον ελεύθερο χρόνο με τα παιδιά του οπότε τα παιδιά δεν επιθυμούν περισσότερη επαφή με τον πατέρα τους. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ο πατέρας αποτελεί αρνητικό πρότυπο για τα παιδιά οπότε αυτά αποφεύγουν την επαφή με τον πατέρα.
Η ερευνητική προσπάθεια που πραγματοποιήσαμε δίνουν μία μικρή εικόνα για τον σύγχρονο πατρικό ρόλο στην Ελλάδα. Έγινε μία προσπάθεια να μελετηθεί ο ελεύθερος χρόνος του πατέρα σε σχέση με το παιδί της προσχολικής ηλικίας. Άλλα από τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν αναμενόμενα ενώ άλλα δημιούργησαν έκπληξη και προβληματισμό.
Ο πληθυσμός και το δείγμα της έρευνας στην σχολική ηλικία
Το δείγμα της έρευνας μας συγκροτήθηκε μέσω της διαδικασίας της κλήρωσης και είναι τυχαίο. Συγκεκριμένα, το δείγμα αποτελείται από 1862 υποκείμενα, μαθητές της Ε' και ΣΤ' του Δημοτικού Σχολείου. Στο ερωτηματολόγιο απάντησαν συνολικά 902 αγόρια (48,4%) και 957 (51,4%), ενώ 3 υποκείμενα (0,2%) δεν έδωσαν καμία απάντηση για το φύλο τους.
ΠΙΝΑΚΑΣ 1
Φύλο παιδιού Ν %
| Αγόρι | 902 | 48,4 |
| Κορίτσι | 957 | 51,4 |
| Χωρίς απάντηση | 3 | 0,2 |
Στους παρακάτω πίνακες (2,3) παρουσιάζεται η επαγγελματική κατηγοριοποίηση των γονέων σύμφωνα με την οποία καλύπτεται όλο το φάσμα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης (Κουβέλη, 1993).
ΠΙΝΑΚΑΣ 2
Επαγγελματική απασχόληση πατέρα
Κατηγορία επαγγέλματος Ν %
| Τεχνίτης | 518 | 27,9 |
| Ελεύθερος Επαγγελματίας | 320 | 17,2 |
| Εργάτης | 279 | 15 |
| Υπάλληλος γραφείου | 190 | 10,2 |
| Επιστημονικό επάγγελμα | 151 | 8,1 |
| Ένοπλες δυνάμεις | 135 | 7,2 |
| Παροχή υπηρεσιών | 109 | 5,9 |
| Δημόσιος υπάλληλος | 75 | 4 |
| Μη δυνάμενοι να καταταγούν | 51 | 2,7 |
| Μη δηλώσαντες | 34 | 1,8 |
ΠΙΝΑΚΑΣ 3
Επαγγελματική απασχόληση μητέρας
Κατηγορία επαγγέλματος Ν %
| Οικιακά | 1021 | 54,8 |
| Υπάλληλος γραφείου | 195 | 10,5 |
| Παροχή υπηρεσιών | 165 | 8,9 |
| Επιστημονικό επάγγελμα | 155 | 8,3 |
| Ελεύθερος επαγγελματίας | 143 | 7,7 |
| Γεωργός | 35 | 1,9 |
| Εργάτρια | 30 | 1,6 |
| Μη δηλώσαντες | 118 | 6,3 |
Ο πίνακας (4) μας ενημερώνει σχετικά με την ποσότητα του ελεύθερου χρόνου που έχει ο πατέρας, για να τον αφιερώσει στην ενασχόληση του με το παιδί. Η πλειονότητα των μαθητών (581 υποκείμενα με ποσοστό 31,2%) απάντησε ότι ο πατέρας ασχολείται με το παιδί τρεις έως τέσσερις ώρες καθημερινά. Αξιοσημείωτο γεγονός είναι και το στοιχείο ότι 419 υποκείμενα (22,5%) μας πληροφορούν ότι ο πατέρας ασχολείται με το παιδί περισσότερες από έξι ώρες καθημερινά.
ΠΙΝΑΚΑΣ 4
Ελεύθερος χρόνος πατέρα
Διάρκεια χρόνου Ν %
| Καθόλου | 124 | 6,7 |
| 1 έως 2 ώρες | 397 | 21,3 |
| 3 έως 4 ώρες | 581 | 31,2 |
| 5 έως 6 ώρες | 322 | 17,3 |
| Περισσότερες από 6 ώρες | 419 | 22,5 |
| Χωρίς απάντηση | 19 | 1 |
Υψηλή συχνότητα ενασχόλησης του πατέρα με το παιδί εμφανίζει ο πίνακας (5), όσον αφορά στα χόμπυ.
ΠΙΝΑΚΑΣ 5
Ασχολία με τα χόμπυ
Συχνότητα ασχολίας Ν %
| Καθόλου | 304 | 16,3 |
| Σπάνια | 244 | 13,1 |
| Μερικές φορές | 401 | 21,6 |
| Συχνά | 365 | 19,6 |
| Πολύ συχνά | 544 | 29,2 |
| Χωρίς απάντηση | 4 | 0,2 |
Η τηλεθέαση αποτελεί ενδεχομένως έναν από τους λίγους παράγοντες που φέρνουν κοντά τον πατέρα στο παιδί. Η παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών μπορεί να μειώνει το διάλογο μεταξύ του πατέρα και του παιδιού, αλλά στο τελευταίο δημιουργείται η εντύπωση ότι ο πατέρας, έστω και για λίγη ώρα, βρίσκεται μαζί με το παιδί σε άμεση εγγύτητα (πίνακας 6).
ΠΙΝΑΚΑΣ 6
Παρακολούθηση τηλεόρασης
Συχνότητα
παρακολούθησης Ν %
| Καθόλου | 50 | 2,7 |
| Σπάνια | 146 | 7,8 |
| Μερικές φορές | 305 | 16,4 |
| Συχνά | 409 | 22 |
| Πολύ συχνά | 952 | 51,1 |
Τα δεδομένα του πίνακα (7) αποτελούν μονοσήμαντες αποδείξεις ότι ο πατέρας συμμετέχει στη ζωή του παιδιού δίνοντας του συμβουλές για το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται και να αντιμετωπίζει διάφορες καταστάσεις.
ΠΙΝΑΚΑΣ 7
Παροχή υπηρεσιών
Συχνότητα παροχής
Υπηρεσιών Ν %
| Καθόλου | 96 | 5,1 |
| Σπάνια | 161 | 8,6 |
| Μερικές φορές | 327 | 17,6 |
| Συχνά | 476 | 25,6 |
| Πολύ συχνά | 795 | 42,7 |
| Χωρίς απάντηση | 7 | 0,4 |
Οι ενδείξεις του πίνακα (8) εμφανίζουν τον πατέρα να οδηγεί συχνά το παιδί έξω από τα στενά πλαίσια της οικογένειας του σε άλλες συγγενικές ή φιλικές οικογένειες, όπου ο άπειρος παιδικός χαρακτήρας μαθαίνει να επικοινωνεί με όμοιους του ανθρώπους που συγκροτούν την περιβάλλουσα κοινωνία.
ΠΙΝΑΚΑΣ 8
Πραγματοποίηση κοινωνικών επισκέψεων
Συχνότητα
επισκέψεων Ν %
| Καθόλου | 96 | 5,1 |
| Σπάνια | 161 | 8,6 |
| Μερικές φορές | 327 | 17,6 |
| Συχνά | 476 | 25,6 |
| Πολύ συχνά | 795 | 42,7 |
| Χωρίς απάντηση | 7 | 0,4 |
Το παιχνίδι ως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες μάθησης του κοινωνικού ρόλου παρουσιάζει έντονη διακυμαντική χροιά στις επιμέρους απαντήσεις των ερωτηθέντων υποκειμένων. Τα ευρήματα της έρευνας μας αποκαλύπτουν ότι οι πατέρες που δεν παίζουν με τα παιδιά απομακρύνονται από τον κόσμο της παιδικής φαντασίας, ενώ εκείνοι οι πατέρες που παίζουν με τα παιδιά επιζητούν μια ευχάριστη επικοινωνία που τα μαθαίνει πώς να συμπεριφέρονται ανάλογα με τους κανόνες (πίνακας 9).
ΠΙΝΑΚΑΣ 9
Δραστηριότητες με παιχνίδια
Συχνότητα δραστηριοτήτων
Με παιχνίδια Ν %
| Καθόλου | 350 | 18,8 |
| Σπάνια | 387 | 20,8 |
| Μερικές φορές | 483 | 25,9 |
| Συχνά | 284 | 15,3 |
| Πολύ συχνά | 339 | 18,2 |
| Χωρίς απάντηση | 19 | 1 |
Ο χαρακτηρισμός του πατέρα από το παιδί αποδίδεται από την πλειονότητα των υποκειμένων (859 υποκείμενα με ποσοστό 46,1%) ως «δημοκρατικός». Σε αυτόν τον χαρακτηρισμό ανάγεται και η «τέχνη» του σύγχρονου πατέρα να ελέγχει το παιδί με αγάπη και διάλογο για να του μεταδώσει τα απαραίτητα στοιχεία μιας εναρμονισμένης ύπαρξης τόσο στην οικογένεια, όσο και στην κοινωνία.
ΠΙΝΑΚΑΣ 10
Χαρακτηρισμός του πατέρα από το παιδί
Χαρακτηρισμός Ν %
| Αυστηρός | 250 | 13,4 |
| Αδιάφορος | 61 | 3,3 |
| Επιεικής | 681 | 36,6 |
| Δημοκρατικός | 859 | 46,1 |
| Χωρίς απάντηση | 11 | 0,6 |
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Η αποδυνάμωση του πατρικού ρόλου στη σύγχρονη κοινωνία οφείλεται στο γεγονός ότι η θέση που κατέχει ο πατέρας στον καταμερισμό της εργασίας ανάλογα με το φύλο, δεν καθορίζεται με σαφήνεια. Η σύγχυση που δημιουργείται, είναι αποτέλεσμα της απουσίας του πατέρα από το οικιακό ή το οικογενειακό περιβάλλον. Ο πατέρας, δηλαδή, κατά τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης του μαθαίνει να διαδραματίζει το ρόλο του σύμφωνα με τα παραδοσιακά στερεότυπα της ανδρικής συμπεριφοράς, ενώ συγχρόνως αποκτά θέση εξουσίας ή δύναμης μέσα και έξω από την οικογένεια, ώστε να ισχυροποιείται η απουσία του.
Από τη μια, λοιπόν, αναζητάται η παρουσία του πατέρα στις ενδοοικογενειακές σχέσεις, από την άλλη, όμως, η οικογένεια δεν «προετοιμάζεται» να υποδεχθεί τον υπαρκτό πατέρα στους κόλπους της, γιατί η περιβάλλουσα κοινωνία ενθαρρύνει τον άνδρα - σύζυγο - πατέρα να επικοινωνεί περισσότερο με εξω - οικογενειακούς παράγοντες απ' ότι με εσω - οικογενειακούς.
Η διατύπωση των παραπάνω επισημάνσεων χρησιμοποιείται συχνά στη σύγχρονη βιομηχανική κοινωνία, η οποία αναγκάζει τον πατέρα να απομακρύνεται από το οικογενειακό περιβάλλον, ενώ η παραδοσιακή αντίληψη σχετικά με τον κεντρικό ρόλο και το κύρος του πατέρα στην οικογένεια διατηρείται τουλάχιστον συμβολικά. Ο πατέρας προβληματίζεται πολλές φορές να βρει τον αληθινό του εαυτό στις δαιδαλώδεις υποχρεώσεις και σχέσεις που τον κατακλύζουν κάθε μέρα ασφυκτικά. Από τη μια μεριά, πρέπει να είναι διαθέσιμος και ευπροσάρμοστος στον κόσμο της εργασίας, από την άλλη μεριά όμως πρέπει να ασκεί κυρίαρχο ρόλο στην οικογένεια, ακόμη και όταν δεν έχει τη διάθεση να εμφανίζεται εναρμονισμένος με συνθήκες που δεν αμείβουν τον άνθρωπο ανάλογα με την αξία του, τον αποξενώνουν από το κοινωνικό του περιβάλλον και μειώνουν υποτιμητικά τις ικανότητες του.
ΚΟΡΩΣΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
Επίκουρος Καθηγητής Π.Τ.Ν Κρήτης
ΛΑΓΟΥΔΑΚΗΣ ΜΙΧΑΗΛ
Μεταπτυχιακός Φοιτητής Π.Τ.Ν Κρήτης
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
· 1) Buba, H. P und Vaskovits, L.A. (1994). Arbeitsteilung und Tagesablauf bein ubergang junger Paaze zur Elfeznschaft. ΣτοZeitschzift fur Familienforschung, 6 (3), 150-176.
· 2) Griebel, W. und Rohrbein, A. (1999). Was bedeutet es, Vater zu sein bzw. Zu werden? Στο Deutscher Familienverband (επιμ.), Handbuch Elternbildung. Band 1: Wenn aus Paztnezn Eltezn werden (σσ. 315-333). Opladen: Leske und Budzich.
· 3) LBS - Imitiative Junge Familie, (1998). LBS - Familien - Studie "Ubergang zur Elternschaft". Report 2: Die Chancen der Vaterschaft.
· 4) Διαμαντόπουλος, Π. (1999). Η διαμόρφωση του ελεύθερου χρόνου των μαθητών ηλικίας 9 - 12 ετών. Μια εμπειρική έρευνα σε 600 μαθητές της πόλης των Αθηνών. Στο «Παιδαγωγικό Λόγος», 1, σσ. 1 - 30.
· 5) Κορώσης, Κ. (1990). Κριτική Αναθεώρηση του Πατρικού Ρόλου. Στο «Το Βήμα των Κοινωνικών επιστημών», τόμος Α', 2, σσ. 106 - 129.
· 6) Κρασανάκης, Γ. (1991). Ο πατρικός ρόλος. Εμπειρική ψυχοπαιδαγωγική θεώρηση, Ηράκλειο.
· 7) Λαγουδάκης, Μ. (1998). Ο ελεύθερος χρόνος του πατέρα και το παιδί της προσχολικής ηλικίας. (Πτυχιακή εργασία). Π.Τ.Ν. Κρήτης. Ρέθυμνο
· 8) Φθενάκης. Β.Ε. (Χ.Χ). Ο ρόλος του πατέρα σήμερα. (μτφρ. Α. Β. Κυπριωτάκης.). Στο «Ενημερωτικό Δελτίο», Εταιρεία Στήριξης Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες, Περιφέρεια Κρήτης - Άγ Τίτος, τεύχος αρ. 8., Ηράκλειο, σσ. 17 - 32.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου