Σάββατο 30 Απριλίου 2011

Οι συνήθεις αντιδράσεις των παιδιών στο διαζύγιο


Οι συνήθεις αντιδράσεις των παιδιών στο διαζύγιο



Βοηθήστε τα να δεχτούν ομαλά τις νέες καταστάσεις
Όταν το ζευγάρι βάζει τίτλους τέλους, τα μεγαλύτερα θύματα της υπόθεσης είναι τα παιδιά. Οι αντιδράσεις των παιδιών εξαρτώνται κυρίως από την:

* Συγκρότηση και την ψυχοσυναισθηματική ωριμότητα του παιδιού.
* Ποιότητα της σχέσης που είχε το παιδί με τους γονείς του πριν το διαζύγιο.
* Ποιότητα των σχέσεων του παιδιού με παππούδες, φίλους, δάσκαλους και άλλα σημαντικά πρόσωπα με τα οποία έρχεται σε επαφή.
* Δυνατότητα ή όχι ψυχολογικής στήριξης του παιδιού από κάποιον ειδικό ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία.
* Ένταση και τη διάρκεια των γονικών συγκρούσεων.
* Ικανότητα των γονιών να ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού στη φάση του διαζυγίου.

Μερικές τέτοιες τυπικές αντιδράσεις των παιδιών στη φάση του διαζυγίου

-Άρνηση
Δεν θα χωρίσουν. Απλά ο μπαμπάς θα μένει στο διπλανό σπίτι. Σε λίγο θα είμαστε πάλι μαζί.

-Φόβος Εγκατάλειψης
Τα παιδιά αισθάνονται ότι όταν οι γονείς τους χωρίσουν δεν θα υπάρχει κανείς να τα φροντίζει και να τα νοιάζεται.

-Θυμός και επιθετικότητα
Τα παιδιά μπορεί να εκφράσουν επιθετικότητα και θυμό απέναντι στα αδέλφια, τους συνομήλικους, τους συγγενείς ή τους γονείς (ιδιαίτερα ενάντια στο γονιό στον οποίο το παιδί καταλογίζει το φταίξιμο. Ακόμη μπορεί να παρουσιάσουν πτώση στις σχολικές επιδόσεις ή να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν το διαζύγιο για να ασκήσουν εξουσία και να διεκδικήσουν δικαιώματα.

- Ενοχή
Συχνά αισθάνονται ότι φταίνε αυτά για τις συγκρούσεις των γονιών τους. Μπορεί να πιστεύουν ότι στη ρίζα των γονικών συγκρούσεων βρίσκονται κάποια δικά τους λάθη. Αυτή η πεποίθηση ενισχύεται ιδιαίτερα όταν οι γονείς συγκρούονται μπροστά στα παιδιά και μάλιστα με αφορμή την αντιμετώπιση των προκλητικών συμπεριφορών των παιδιών.

- Κατάθλιψη
Υπνηλία, διαταραχή του ύπνου ή της διατροφής, τάσεις απομόνωσης.

- Ανωριμότητα
Νυχτερινή ενούρηση, μωρουδίστικος τόνος φωνής) ή υπερωριμότητα (ντάντεμα του αδύνατου γονιού).

- Προσπάθειες συμφιλίωσης
Ακόμη μπορεί να αρνούνται να αλλάξουν σπίτι τις μέρες που ορίζει ο διακανονισμός ή να αρνούνται με κάθε τρόπο να μιλήσουν ή συναντήσουν τον ένα από τους δύο γονείς.
Να συμμαχήσουν με τον "αδύνατο" ή "αδικημένο" γονιό και να εναντιώνονται, να κακολογούν ή να απορρίπτουν τον άλλο.

-Ανάγκη για ενημέρωση
Τα παιδιά ρωτούν συχνά και απαιτούν να μαθαίνουν λεπτομέρειες για το τι συμβαίνει και για τις συνέπειες που θα έχουν επάνω τους οι εξελίξεις. Είναι σημαντικό οι πληροφορίες που παίρνουν από τους δύο γονείς να είναι εναρμονισμένες και όχι αλληλοσυγκρουόμενες.

Υπάρχουν Θετικές επιπτώσεις του διαζυγίου για τα παιδιά;

* Κατά κύριο λόγο τα παιδιά απαλλάσσονται από το αρνητικό κλίμα των συνεχών συγκρούσεων μέσα στην οικογένεια.
* Οι γονείς συνήθως έχουν πιο ποιοτική και στενή επαφή με τα παιδιά μετά το χωρισμό παρά πριν. Αφιερώνουν περισσότερο χρόνο και είναι πρόθυμοι να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες των παιδιών. (δώρα, βόλτες, ταξίδια, τηλέφωνα κλπ)

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της προσπάθειας εναντίωσης του παιδιού προς κάποιον γονέα για εκδίκηση;

Πολύ λάθος να χρησιμοποιούμε τα παιδιά για να εκδικηθούμε κάποιον γιατί τα πράγματα μπορεί να ξεφύγουν τελείως από τον έλεγχο μας με άσχημες και απρόβλεπτες συνέπειες. Έτσι μπορεί στην προσπάθεια μας να φέρουμε πίσω τον σύντροφο μας ή να τον τιμωρήσουμε στερώντας του την αγάπη του παιδιού μπορεί να δημιουργήσουμε στο παιδί μας ψυχολογικά προβλήματα και το παιδί τους κινδυνεύει να τραυματιστεί ψυχολογικά αν ο ένας σύζυγος το στρέφει εναντίον του άλλου.

Οδηγίες για τους γονείς που χωρίζουν

Τι να κάνετε:

* Μην κρύψετε την αλήθεια από το παιδί. Ανακοινώστε την και οι δύο μαζί
* Ενθαρρύνετε τα να εκφράσουν τα συναισθήματά τους
* Μην κρύψετε τα δικά σας αισθήματα
* Ενημερώστε το σχολείο του
* Μην κατηγορείτε τον άλλο γονέα
* Μην καταφεύγετε σε υλικά ανταλλάγματα
* Απευθυνθείτε στον ειδικό όταν αυτό είναι χρήσιμο για την καλύτερη ένταξη του παιδιού και του εαυτού σας
* Θυμηθείτε ότι τα παιδιά χρειάζονται να αγαπάνε και τους δύο γονείς τους
* Ενθαρρύνετέ τα παιδιά να ρωτάνε και δώστε τους ξεκάθαρες απαντήσεις
* Έχετε υπομονή μαζί τους
* Πείτε τους την αλήθεια σχετικά με το διαζύγιο όσο αυτό είναι δυνατόν
* Επιτρέψτε τους να εκφράζουν τα αισθήματα τους, όποια και αν είναι αυτά
* Δώστε τους παρηγοριά στοργή και υποστήριξη
* Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι το διαζύγιο είναι πρόβλημα των μεγάλων και ότι δεν το προκάλεσαν αυτά
* Διαβεβαιώστε τα παιδιά ότι θα είστε οι γονείς τους για πάντα
* Προσέξτε τον εαυτό σας
* Κρατήστε τις καθημερινές ρουτίνες και κάνετε όσο πιο λίγες αλλαγές γίνεται
* Προσπαθήστε να διατηρείτε παρόμοιους κανόνες και ρουτίνες και στα δύο νέα σπίτια
* Χρησιμοποιείστε την υποστήριξη που μπορεί να πάρετε από φίλους, συγγενείς, άλλους χωρισμένους γονείς
* Έχετε κατά νου τις φυσιολογικές αντιδράσεις των παιδιών σε σχέση με το διαζύγιο
* Ενημερώστε τους σημαντικούς άλλους (δάσκαλοι, γιατροί, οικιακές βοηθοί, φίλοι, συγγενείς κλπ) για το διαζύγιο. Κάποιες ερωτήσεις τους μπορεί να βάλουν τα παιδιά σας σε πολύ δύσκολη θέση.

Τι να μην κάνετε:

* Μην στέλνετε μηνύματα στην/στον πρώην σας διαμέσου των παιδιών
* Μη ζητάτε από τα παιδιά να κρατάνε μυστικά από τον/την πρώην σύντροφο / σύζυγο
* Μη χρησιμοποιείτε τα παιδιά ως 'μοχλούς' σε 'παιχνίδια δύναμης' με την/τον πρώην
* Μην υποτιμάτε τον/την άλλο/η γονέα μπροστά στα παιδιά
* Μην λέτε στα παιδιά τι να αισθάνονται ή τι να σκέφτονται
* Μη ζητάτε από τα παιδιά να παίρνουνε το μέρος σας (ή αν σας αγαπάνε περισσότερο από τον/την πρώην σας
* Μην χρησιμοποιείτε τα παιδιά ως έμπιστους ενήλικες ή ως υποκατάστατα της/του πρώην ή φίλων
* Μην συγκρίνετε τα συναισθήματά σας με αυτά των παιδιών σας
* Μην μπλοκάρετε την επιθυμία των παιδιών σας να μιλάνε και να ρωτάνε για το διαζύγιο και τις αλλαγές που φέρνει
* Μη βάζετε τα παιδιά εν μέσω συγκρούσεων που μπορεί να έχετε με την/τον πρώην σας.
Φυσιολογικές αντιδράσεις παιδιών στο διαζύγιο των γονιών τους

Οι παρακάτω είναι φυσιολογικές αντιδράσεις των παιδιών και εμφανίζονται στην περίοδο του χωρισμού και για περίπου ένα χρόνο κατά την προσαρμογή στο διαζύγιο. Μερικές από αυτές μπορεί να επιμένουν για περισσότερο.

- Θυμός: για τους δύο γονείς, για τον εαυτό τους, τα αδέρφια (μπορεί να είναι κρυμμένος θυμός ή να εκφράζεται με λέξεις ή με τη συμπεριφορά), και συχνές σκηνές αδερφικής αντιζηλίας ή καυγάδες.

- Άρνηση: Κάνουνε σαν να μην υπήρξε το διαζύγιο ή σαν να μην τα έχει επηρεάσει καθόλου ή προσπαθούνε να ενώσουν τους γονείς.

- Φόβος: Στενοχωριούνται για τη δική τους ή την ασφάλεια άλλων, εκφράζουν φόβους για την υγεία τους και για το ποιος θα τα προσέχει / φροντίζει στο μέλλον, είναι πολύ γκρινιάρικα, και αναζητούν συνεχώς προσοχή και διαβεβαίωση ότι όλα είναι εντάξει.

- Ενοχές και αυτοκατηγόριες: Πολλές αναφορές «αν όμως δεν χωρίζατε», ρωτάνε συνεχώς γιατί, ζητάνε διαβεβαίωση και ανακούφιση, κατηγορούν τον εαυτό τους με άμεσους ή καλυμμένους τρόπους, κάνουν σαν να επιζητούν (υποσυνείδητα ) κάποια τιμωρία.

- Αλλαγές ύπνου / υγείας: Μικροπαράπονα σχετικά με την υγεία τους, αλλαγές στην όρεξη, αλλαγές στον ύπνο, άσχημα όνειρα, φόβος να κοιμηθούνε μόνα τους.

- Ανασφάλεια: Κρέμονται συνεχώς από τον/την γονιό, αρνούνται να πάνε στο σχολείο, έχουν αυξημένα κτητικότητα για ανθρώπους, ζώα και αντικείμενα, τραβάνε τα πράγματα στα όριά τους και ελέγχουν τα όρια που θέτουν οι γονείς, ειδικά όταν πάνε από το σπίτι του/της ενός γονιού στο σπίτι του/της άλλης, αναζητούνε υποκατάστατα των γονιών (παππούς, γιαγιά κλπ) για ανακούφιση.

- Προστασία των γονιών: Φέρονται σαν να είναι ενήλικες, κρύβουν τη λύπη τους ώστε να ανακουφίσουν και να παρηγορήσουν τον/την γονιό.

- Παλινδρόμηση: Επιστρέφουν σε προηγούμενο στάδιο λειτουργικότητας: - ζητάνε κάποιο αγαπημένο αντικείμενο για να κοιμηθούν, πχ κουβέρτα, αρκουδάκι, πιπίλα κλπ μετά από κάποιο διάστημα που δεν το χρειαζότανε, 'βρέχονται' την νύχτα κλπ. Αυτά συνήθως υποχωρούν με αρκετή διαβεβαίωση, και χωρίς κατηγορίες και κριτική.

- Λύπη: Μπορεί να φαίνονται λυπημένα συνεχώς ή κατά διαστήματα, να κλαίνε, να είναι κουρασμένα ή υπερκινητικά ή αποσυρμένα.

Ανησυχητικά σημάδια και συμπτώματα παιδιών κατά την περίοδο του διαζυγίου

* Όταν τα παιδιά εκφράζουν απόγνωση: Ίσως θα έπρεπε απλά να σκοτωθώ, ώστε να μην μαλώνετε εξαιτίας μου
* Όταν τα παιδιά γίνονται περισσότερο επιρρεπή σε ατυχήματα από ότι συνήθως. Αν αρχίσουν να μοιράζουν τα πράγματά τους σε άλλους, σαν να πρόκειται να φύγουν
* Αν αρχίσουν να αποσύρονται σε σημείο απομόνωσης
* Αν εμφανίσουν εκτεταμένες αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου (να κοιμούνται υπερβολικά πολύ ή σχεδόν καθόλου) και / ή στην διατροφή τους (να τρώνε υπερβολικά πολύ ή σχεδόν καθόλου)
* Σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους σώματος
* Συχνοί εφιάλτες
* Έντονη ενασχόληση με την πιθανότητα να αρρωστήσουν τα ίδια ή / και κάποιος άλλος. Προβλήματα στο σχολείο (με τους συμμαθητές, τα μαθήματα, τη συμπεριφορά τους επιθετικότητα, απόσυρση κλπ), ενώ πριν τα πηγαίνανε καλά
* Να λένε ψέματα ενώ πριν δεν το συνήθιζαν
* Να καταστρέφουν πράγματα δικά τους ή άλλων
* Σημαντική αλλαγή στον χαρακτήρα τους (πχ ένα πολύ ήσυχο παιδί γίνεται υπερκινητικό ή ένα πρόσχαρο γίνεται αποσυρμένο)
* Άρνηση να μείνουν με ενήλικες τους οποίους εμπιστεύονταν και τους άρεσε η συντροφιά τους
* Εκρηκτική συμπεριφορά (φωνές, καυγάδες, ασυγκράτητες εκρήξεις θυμού)
* Αν αρχίσουν να κάνουν κλοπές
* Αν αρχίσουν να φεύγουν από το σπίτι χωρίς την άδεια των γονιών τους
* Συχνές ενοχλήσεις σε σχέση με την υγεία τους (πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι, διάρροιες, δυσκοιλιότητα κλπ) Έντονοι και μη βάσιμοι μη ρεαλιστικοί φόβοι

O τέλειος μπαμπας

O τέλειος μπαμπας


Οδηγός επιβίωσης για καινούργιους μπαμπάδες

H άφιξη ενός μωρού προκαλεί ευτυχία, ενθουσιασμό αλλά και ανησυχία. Η ανασφάλεια, οι φόβοι αλλά και η ανησυχία για τις νέες ευθύνες του γονιού είναι φυσιολογικές αντιδράσεις και εάν μερικές φορές αισθάνεστε χαμένος και ανάξιος γονιός, μπορείτε να παρηγορηθείτε από το γεγονός ότι εκατομμύρια νέοι πατεράδες αισθάνθηκαν ακριβώς το ίδιο και είναι απόλυτα φυσιολογικό. Διαβάστε τον οδηγό babybaby.gr για τον νέο πατέρα και ελπίζουμε η καθοδήγηση μας στο νέο ρόλο σας να βοηθήσει να αντεπεξέλθετε επιτυχώς, χωρίς άγχος!

Πώς να γίνετε ο τέλειος νέος μπαμπάς
Τώρα που είστε μπαμπάς, όλοι περιμένουν από σας να αρχίσετε να συμπεριφέρεται σαν πατέρας! Μερικά μαθήματα πατρότητας μπορεί να βοηθήσουν, αλλά δυστυχώς δεν έχετε πάντα αυτήν την επιλογή. Όλα μαθαίνονται στην πράξη. Την ημέρα που θα γεννηθεί το μωρό σας, ετοιμαστείτε να ξεκινήσετε ένα θαυμάσιο και μακρύ ταξίδι ανακαλύψεων. Αυτό που επίσης θα ανακαλύψετε είναι πόσο δύσκολο θα είναι αυτό το ταξίδι…. Και πόσο υπέροχο συνάμα!

Κουρασμένος και εκνευρισμένος;
«Σε έναν μακρινό σύμπαν, οι άνθρωποι κοιμούνται όλη τη νύχτα και χουζουρεύουν στο κρεβάτι όλο το πρωί. Το ξέρω αυτό, επειδή ήμουν μέλος αυτής της φυλής. Και έπειτα έγινα γονέας!» Εάν η σύντροφος σας επέλεξε να θηλάσει, ίσως περιμένατε ότι δεν θα μοιράζεστε τις βραδινές αϋπνίες του νεογέννητου μωρού σας. Πόσο λάθος κάνετε! Όταν ένα μωρό κλαίει, το ακούν και οι δύο γονείς. Κλαίνε όταν πεινάνε, όταν ζεσταίνονται, όταν κρυώνουν, όταν χρειάζονται αλλαγή ή μια αγκαλιά. Πιθανότατα ήδη βρεθήκατε να τριγυρίζετε απελπισμένα στο υπνοδωμάτιο σας στις τέσσερις το πρωί με το αγγελούδι σας αγκαλιά, να κραυγάζει και να ξεσηκώνει όλο το σπίτι! Όπως με όλες τις πτυχές της πατρότητας, το κλειδί είναι υπομονή. Απεριόριστη υπομονή!

Φροντίδα και ασφάλεια
Σίγουρα κρατήσατε πολύ το νεογέννητο μωρό σας τις πρώτες ημέρες… όχι για να μπορέσει να σας συνηθίσει, αλλά για να μπορέσετε εσείς να το συνηθίσετε. Σαν άντρας, είναι εύκολο να αισθανθεί κανείς άχρηστος με ένα νεογέννητο μωρό. Οι άντρες δεν είναι όπως οι γυναίκες που έχουν πλαστεί για το θηλασμό. Αλλά αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι κάνετε την οικογένεια σας να νιώθει προστατευμένοι. Ένα πρωτόγονο ένστικτο που θα σας κάνει να αισθανθείτε πραγματικός άντρας, σωστός πάτερ φαμίλιας! Και η αλήθεια είναι, ότι ο γονιός αισθάνεστε ασφαλής, αισθάνεται και το μωρό σας παρόμοια.
Στην αρχή θα αισθανθείτε αδέξιος και ανίδεος να σηκώσετε το παιδί σας σε περίπτωση που του σπάσετε κατά λάθος κάποιο πόδι ή κάποιο μικροσκοπικό βραχίονα. Προσθέστε την αϋπνία στο μίγμα αυτό και είναι εύκολο να δείτε γιατί μερικοί άντρες λυγίζουν. Αλλά να ξέρετε ότι το μωρό σας εξαρτάται από σας, και αισθάνεται άπειρη ασφάλεια στην αγκαλιά σας…

Εσείς θα μείνετε μέσα;
Ίσως στην αρχή φοβάστε να βγείτε από το σπίτι μαζί με το μωρό σας, δίχως την σύντροφο σας. Το να περάσετε απέναντι στο δρόμο ενδεχομένως πάρει επικές διαστάσεις, μια βόλτα στην αγορά μπορεί να κάνει το ταξίδι του Neil Armstrong στο φεγγάρι να φαίνεται πανεύκολο και η ημερήσια εκδρομή στην παραλία να μοιάζει με περιπέτεια του Indiana Jones. Μην ανησυχείτε: η αρχή είναι δύσκολη αλλά στην πορεία θα το συνηθίσετε. Εξάλλου, τα χαλασμένα πεζοδρόμια, τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα σε διαβάσεις και τα λεωφορεία, με ένα καροτσάκι στο ένα χέρι και το μωρό στο άλλο θα σας κρατά σε καλύτερη φόρμα από το να σηκώνετε βάρη στο γυμναστήριο. Ίσως στο τέλος να σας αρέσει τόσο η έξοδος με το μωρό σας, που να θελήσετε να σταματήσετε το γυμναστήριο τελείως!

«Ως εκ τούτου, ο μόνος τρόπος να μάθεις είναι να βγεις έξω και να προσπαθήσεις. Επίσης θα πάρετε μια ιδέα για το πόσο φοβισμένο μπορεί να είναι το παιδί σας. Για φανταστείτε πώς θα αισθανόσασταν εάν είχατε μόλις βγει από το ασφαλέστερο μέρος που έχετε ποτέ διανοηθεί σε έναν κόσμο όπου ο καθένας είναι δέκα φορές μεγαλύτερος σας και κανένας δεν μιλάει τη γλώσσα σας. Τώρα πια, δεν μπορώ να φανταστώ τι με τρόμαζε τόσο πολύ στην αρχή. Όσα περισσότερα κάνω με το μωρό μου, τόσο περισσότερο αισθάνομαι ότι ξέρω τι κάνω και ότι η εμπιστοσύνη του σε μένα αυξάνεται. Με εμπιστεύεται! Μερικές φόρες νομίζω ότι με συμπαθεί! Το καλύτερο από όλα όμως είναι όταν δεν σταματά το κλάμα έως ότου το πάρει ο μπαμπάς του αγκαλιά (εγώ δηλαδή!)».

Η αξία της αγάπης
Οι δαπάνες της φροντίδας ενός νεογέννητου (και των παιδιών γενικότερα), είναι αρκετή για να σας προκαλέσει πονοκέφαλο. Εντούτοις, όταν η κρίσιμη στιγμή φτάνει και μια νέα μητέρα αποφασίζει να μην επιστρέψει στην εργασία της, η οικογένεια με ένα πλέον εισόδημα μόνο και τις αυξανόμενες οικονομικές απαιτήσεις του παιδιού ενδεχομένως συναντήσει πολλές δυσκολίες. Για αυτό, προετοιμαστείτε για το αναμενόμενο: φροντίστε να αποταμιεύσετε όσο περισσότερα μπορείτε και βρείτε τρόπους να ξοδεύετε λιγότερα σε πράγματα που δεν χρειάζεστε πραγματικά.

Μείνετε ψύχραιμος
Μπορεί να αισθάνεστε μια αίσθηση πανικού όταν ο μαιευτήρας, οι μαίες και οι νοσοκόμοι εξαφανίζονται και σας αφήνουν κυριολεκτικά μόνο με το μωρό. Το ίδιο μπορεί να ισχύσει κατόπιν, όταν πάρετε το μωράκι σας σπίτι. Ναι, το μωρό σας ξυπνά συχνότερα, φωνάζει δυνατότερα, και έχει συνεχώς έναν περίεργο λόξυγκα μετά το θηλασμό. Τώρα είναι η στιγμή που πρέπει να μείνετε ψύχραιμος, να πάρετε μια βαθιά ανάσα, και να υπενθυμίσετε στη σύντροφο σας τι καλή δουλειά έχει κάνει μέχρι τώρα.

Ρώτα να μάθεις
Κρατήστε έναν κατάλογο με τα βασικά νούμερα τηλεφώνων δίπλα σας, έτσι ώστε όταν τρομάξετε να μπορέσετε γρήγορα να επικοινωνήσετε με το πιο κατάλληλο πρόσωπο και να ζητήσετε συμβουλή.

Ψωνίστε, ψωνίστε, ψωνίστε
Γεμίστε τα ντουλάπια και το ψυγείο σας με άφθονα τρόφιμα για γρήγορα, υγιή και εύκολα γεύματα. Πολύ συχνά θα υπάρχουν τόσα πολλά να κάνετε σε μια ημέρα, που ούτε εσείς ούτε η σύντροφος σας θα έχετε χρόνο για μαγείρεμα. Η άλλη επιλογή είναι να έχετε κοντά σας το τηλέφωνο του ψητοπωλείου της γειτονιάς σας!

Επίσης ανακαλύψτε που είναι ο διάδρομος με τα μωρουδιακά προϊόντα στο σούπερ μάρκετ, έτσι ώστε εάν χρειαστεί να πεταχτείτε στα γρήγορα για πάνες, μωρομάντηλα, κρέμες, και οποιαδήποτε άλλα προϊόντα πρώτης ανάγκης, να ξέρετε ακριβώς που θα τα βρείτε.

Είστε ο προστάτης του σπιτιού
Θα ανακαλύψετε ότι είστε πολύ δημοφιλής κατά τη διάρκεια των πρώτων ημερών που η σύντροφος σας επιστρέψει σπίτι με το νεογέννητο μωρό σας. Θα μάθετε γρήγορα ότι δεν υπάρχει καμία μεγαλύτερη έλξη από ένα νεογέννητο μωρό, αφού φίλοι, οικογένεια και γείτονες θα έρχονται για να δουν την νέα φατσούλα. Ενώ είναι πάντα ωραίο να είστε σε ζήτηση, οι πολλές επισκέψεις και ο πολύς κόσμος που πηγαινοέρχονται μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα εξαντλητικό για τον οργανισμό του νέου γονιού. Να είστε έτοιμος να απομακρύνετε όλους αυτούς τους ανθρώπους εάν η σύντροφος σας, το μωρό κι εσείς αισθάνεστε εξουθενωμένοι.

Μπορείτε ακόμη και να επιβάλετε τις δικές σας ώρες επισκεπτηρίου εάν θέλετε, έτσι ώστε να είναι σαφές ότι όλοι είναι ευπρόσδεκτοι μια συγκεκριμένη ώρα.

Ελέγχετε τακτικά το τηλέφωνο σας
Το τηλέφωνο σας είναι πιθανό να χτυπάει συνεχώς από φίλους και συγγενείς για να σας συγχαρούν και να ακούσουν όλα τα νέα σχετικά με το μωρό σας. Εάν το ακατάπαυστο χτύπημα αρχίζει να σας κουράζει, ηχογραφήστε ένα ευχάριστο μήνυμα στο τηλεφωνητή σας που να περιλαμβάνει την πρόσφατη ανάπτυξη του μωρού σας. Μπορείτε να τους καλέσετε εσείς όταν έχετε χρόνο.

Περιποιηθείτε την σύντροφο σας
Περιποιηθείτε τη σύντροφο σας με ένα χαλαρωτικό μπάνιο, κάντε της λίγο μασάζ στους ώμους και την πλάτη, μαγειρέψτε τα αγαπημένα της φαγητά, και φέρτε της κάποιο φρούτο και δροσερό νερό ενώ θηλάζει. Μια νέα μητέρα είναι κουρασμένη και υπερβολικά συγκινημένη και χρειάζεται και την δική σας βοήθεια και στήριξη αυτή την περίοδο της ζωής σας. Θα εκτιμήσει την προσπάθειά σας πολύ και σίγουρα θα έρθετε πιο κοντά από πότε, θα ωφελήσει και θα δυναμώσει τη σχέση σας.

Συζητήστε και ακούστε
Να μιλάτε στο μωρό και τη σύντροφο σας εξίσου, να είστε ειλικρινής για το πώς η πατρότητα σας έχει κάνει να αισθάνεστε, πως σας άλλαξε και να είστε ειλικρινής και τρυφερός. Το τελευταίο πράγμα που θέλετε να κάνετε είναι να κρατήσετε για τον εαυτό σας τα όμορφα συναισθήματα που μια τέτοια εμπειρία σας έχει προκαλέσει. Σε αντάλλαγμα, πρέπει να την ακούσετε κι εσείς, και καταλάβετε ότι μπορεί να αισθάνεται συναισθηματικά φορτισμένη και χαρούμενη ταυτόχρονα, και ότι αυτό που χρειάζεται από σας είναι αγάπη και υποστήριξη.


Από το 
babybaby.gr


Τσακωμοί μπροστά στο παιδί; Απαράδεκτο!


Κρίστη Μηλιόρδου


Τσακωμοί μπροστά στο παιδί... Πολύ άσχημο γεγονός και δημιουργεί πολλά προβλήματα στο παιδί. Μην νομίζεις ότι τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν ή δεν δίνουν σημασία σε έναν τσακωμό. Ποια προβλήματα δημιουργούνται στο παιδί; Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για να το αποφύγουν; Η ψυχολόγος Κρίστη Μηλιόρδου σε συμβουλεύει...
 
Η αρμονική συνύπαρξη ενός ζευγαριού είναι πολύ δύσκολη στο να επιτευχθεί. Χρειάζεται συνεχή προσπάθεια, αγάπη, αλληλοσεβασμό και αμοιβαίες υποχωρήσεις. Δυστυχώς, ειδικά στην εποχή μας πολλά ζευγάρια δεν καταφέρνουν να ζήσουν αρμονικά, με αποτέλεσμα οι τσακωμοί να είναι κομμάτι της καθημερινότητάς τους.
 
Όταν υπάρχουν παιδιά, η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη, καθώς πολλές φορές γίνονται αυτόπτες μάρτυρες της λεκτικής ή ακόμα και σωματικής βίας, που μπορεί να ασκούν οι γονείς μεταξύ τους. 
 
Τα παιδιά καταλαβαίνουν τα πάντα!
Πολλές φορές οι γονείς θεωρούν ότι τα παιδιά είναι μικρά και δεν καταλαβαίνουν, ότι δεν ακούνε ή ότι δεν δίνουν τόση σημασία σε αυτό που βλέπουν. Αυτές οι αντιλήψεις δεν ισχύουν στην πραγματικότητα. Είναι αρκετά επώδυνο για ένα παιδί να γίνεται δέκτης τσακωμών, ανεξάρτητα από την ηλικία του. Η φθορά που μπορεί να προκαλέσουν στην προσωπικότητά του είναι πολύπλευρη και μακροχρόνια, καθώς το συνοδεύουν για μεγάλο χρονικό διάστημα της ζωής του.
 
Οι συνέπειες στο παιδί είναι πολύ άσχημες...
- Μια από τις βασικές συνέπειες αυτών των καταστάσεων είναι τα αισθήματα ανασφάλειαςπου δημιουργούνται στο παιδί. Νιώθει ότι πρέπει να επιλέξει «στρατόπεδο» και να πάρει το μέρος του ενός ή του άλλου γονέα.
Αυτό του προκαλεί σύγχυση, η οποία επιδεινώνεται, όταν ο ένας σύζυγος κατηγορεί τον άλλο μπροστά του, ώστε να κάνει το παιδί σύμμαχό του. Ακόμα κι αν εκείνο επιλέξει να κάνει μια συμμαχία, ποτέ δε θα σταματήσει να έχει συναισθήματα αγάπης για τον άλλο γονέα.

- Παράλληλα, όλη αυτή η συμπεριφορά αποτελεί ένα «κακό» πρότυπο, καθώς περνάει στο παιδί το μήνυμα ότι τα προβλήματα αντιμετωπίζονται με φωνές και αντίδραση και όχι με υγιή διάλογο.
Επίσης, η χρήση λεκτικής και σωματικής βίας συνεπάγεται έλλειψη σεβασμού της προσωπικότητας του συντρόφου. Δυστυχώς, αυτό το πρότυπο μπορεί να επηρεάσει και τις μετέπειτα σχέσεις του παιδιού, όπου θα χρησιμοποιεί αυτούς τους δυσλειτουργικούς τρόπους επίλυσης προβλημάτων που έχει μάθει από την οικογένειά του.

- Επιπρόσθετα, ένα παιδί που μεγαλώνει σε εχθρικό περιβάλλον βιώνει έντονο άγχος στην καθημερινότητά του. Μπορεί να θεωρεί ότι είναι υπεύθυνο που τσακώνονται οι γονείς του ή να ψάχνει να βρει έναν τρόπο να λύσει εκείνο το δικό τους πρόβλημα.
Αυτό εκτός από την ψυχική, επηρεάζει και τη σωματική του υγεία. Μπορεί να παραπονεθεί για πονοκεφάλους, ζαλάδες, πόνους στο στομάχι κτλ. Εκτός από αυτό, μπορεί να κλειστεί στον εαυτό του και να εκδηλώσει σημάδια μελαγχολίας και έντονης εσωστρέφειας, ή να εκδηλώσει επιθετικότητα στο σπίτι ή στο σχολείο, ώστε να αποσπάσει με αυτόν τον τρόπο την προσοχή των γονιών του.


Τι να κάνετε... 
Οι παραπάνω συνέπειες είναι σημαντικές και αρκετές, ώστε να ωθήσουν τους γονείς να ξανασκεφτούν το αν θα τσακωθούν μπροστά στα παιδιά τους. Ειδικά, αν αναλογιστούν ποσό μακροχρόνια είναι αυτή η επίδραση στην προσωπικότητα των παιδιών, το κίνητρο γίνεται ακόμα πιο ισχυρό.
Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι γονείς;
 
 
1. Πριν ξεκινήσουν μία διαμάχη να σκεφτούν αν η αιτία της πραγματικά αξίζει τον κόπο και τι ελπίζουν να πετύχουν μέσα από αυτήν. Επίσης, να εξετάσουν αν είναι εφικτή μία ανάλυση του ζητήματος.

2. Να προσπαθήσουν να αναβάλλουν μία σύγκρουση για την ώρα που τα παιδιά θα πέσουν για ύπνο ή ακόμη καλύτερα θα βρίσκονται εκτός σπιτιού.

3. Να αποφύγουν να κάνουν πράγματα ο ένας στον άλλον τα οποία θα οδηγήσουν σε μια διαμάχη μπροστά στα παιδιά.

4. Μετά από ένα τσακωμό που δεν κατάφεραν να αποφύγουν, να ζητούν συγγνώμη ο ένας στον άλλον μπροστά στα παιδιά, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι ακόμη και δύο άνθρωποι που αγαπιούνται πραγματικά, μπορεί κάποια στιγμή να λογομαχήσουν, άλλα στη συνέχεια το θέμα επιλύεται.

5. Όταν είναι έτοιμοι να θυμώσουν με κάτι, να απομακρυνθούν έως ότου ηρεμήσουν και να εξηγήσουν ότι θα ήθελαν να συνεχιστεί η συζήτηση αργότερα που θα είναι πιο ήρεμοι.

Αν αυτές οι συμβουλές δεν αρκούν για να βελτιωθεί η σχέση μεταξύ των γονέων τότε η επίσκεψη σε έναν ειδικό κρίνεται απαραίτητη, όχι μόνο για τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των παιδιών, αλλά και για την δική τους αυτογνωσία και προσωπική ισορροπία.

Γιατί το παιδί δεν θέλει να αγκαλιάζει ο μπαμπάς την μαμά;



Αλεξάνδρα Α. Καππάτου


Μήπως έχει παρατηρήσει ότι κάθε φορά που αγκαλιάζεις τον σύζυγό σου... το παιδί σου μουτρώνει ή προσπαθεί να μπει ανάμεσά σας; Η ψυχολόγος Αλεξάνδρα Καππάτου εξηγεί αυτή την συμπεριφορά του παιδιού και σου δίνει κάποιες συμβουλές για να το αποφύγεις!

Είναι γεγονός ότι κάποιες φορές τα παιδιά νιώθουν ενόχληση από τις εκδηλώσεις τρυφερότητας μεταξύ των γονιών.

Πως βλέπει το παιδί τον μπαμπά;

Υποσυνείδητα το παιδί πιστεύει πως, λόγω της στενής σχέσης που έχει με τη μητέρα του, είναι το πιο σημαντικό άτομο γι’ αυτήν και βλέπει τον πατέρα ως αντίπαλο που παρεμβαίνει στο «ειδύλλιό» του με τη μαμά.

Γι’ αυτό είναι συνηθισμένο φαινόμενο να προσπαθούν τα παιδιά να μπουν στη μέση όταν οι γονείς τους φιλιούνται ή φέρονται τρυφερά ο ένας στον άλλο, προσπαθώντας να τους χωρίσουν. 

Τι θα πρέπει να κάνετε...

- Να φέρεστε με ηρεμία και φυσικότητα, χωρίς να καταπιέζετε τις αυθόρμητες εκδηλώσεις τρυφερότητας ούτε και να απομακρύνεστε βιαστικά, κάθε φορά που εμφανίζεται το παιδί στο χώρο διεκδικώντας την προσοχή σας.

- Δεν πρέπει να πέσετε σε αυτή την «παγίδα», για το καλό της δικής σας σχέσης πιστεύοντας ότι έτσι θα βοηθήσετε το παιδί να το ξεπεράσει.

- Αντίθετα, μπορείτε να το συμπεριλαμβάνετε κι αυτό που και που στα χάδια σας, αλλά δίνοντας του να καταλάβει πολύ καλά ότι ο μπαμπάς και η μαμά αποτελούν μια ενότητα που υπήρχε από πριν.

- Παρατηρώντας τα παιδιά ότι οι γονείς τους συμπεριφέρονται με τρυφερότητα ο ένας στον άλλο, νιώθουν ασφάλεια και εμπιστοσύνη ότι δεν θα τα εγκαταλείψουν. Ακόμη κι αν λείψουν για λίγο, μπορούν να μείνουν με οποιοδήποτε μέλος της οικογένειας.

- Επιπλέον, θα μάθουν έννοιες πολύ σημαντικές για τη μελλοντική τους συναισθηματική ζωή, την τρυφερότητα, τη λεπτότητα, τον αυθορμητισμό, το σεβασμό καθώς και να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά τους χωρίς ντροπές.

Έτσι θα αποφύγετε την σύγκρουση παιδιού-μπαμπά και μέσα από αυτές τις κινήσεις θα μάθετε στο παιδί σας πολλά πράγματα που θα του είναι χρήσιμα στο μέλλον!

Τεστ γάμου! Πόσο καλός είναι ο γάμος σας;





Ένας επιστήμονας, λοιπόν, ισχυρίζεται πως μπορεί σε 15΄ να διαγνώσει αν «βουτήξαμε» στα βαθιά μιας ρομαντικής ιστορίας ή πορευόμαστε προς τα δικαστήρια διαζυγίων.

Κάθε σχέση έχει μια μοναδική «σφραγίδα»: ο τρόπος με τον οποίον μιλάει ο ένας στον άλλον, πώς διαφωνούν ή πώς συνεννοούνται, δίνει ένα χαρακτηριστικό στίγμα που ονομάζεται από τους ειδικούς «συζυγικό DNA» (marital DNA).

O Philip Hodson, ψυχο-σεξολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «How perfect is your partner» (εκδ. «Carroll & Brown»), μας εξηγεί: «Όλοι μας έχουμε στο μυαλό μας φανταστικές συμπεριφορές συντρόφων, που διαμορφώνονται από τις παιδικές μας εμπειρίες και την προσωπικότητά μας» αναφέρει. «Αν είστε ο τύπος του ανθρώπου που πρέπει οπωσδήποτε να κερδίζει σε μια διαφωνία, το πώς θα εξελιχτεί η σχέση σας εξαρτάται από το αν ο άντρας που θα έχετε δίπλα σας είναι άβουλος ή προκλητικός».

Ακούγεται σωστό. Σύμφωνα με τον Dr John Gottman, καθηγητή Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Washington, χρειάζονται μόνο 15 λεπτά, για να καταλάβεις την αλήθεια κάθε σχέσης. O ίδιος καινοτόμησε με μια τεχνική, με το όνομα «thin slicing», με την οποία κάνει καταπληκτικές προβλέψεις, σχετικά με την επιτυχία ή την αποτυχία μιας σχέσης.

«Ακριβώς όπως μια λεπτή φέτα αγγουριού σού αποκαλύπτει ό,τι πρέπει να γνωρίζεις για το αγγούρι, έτσι και μια πολύ μικρή λεπτομέρεια μιας σχέσης μπορεί να σου πει τα πάντα για έναν γάμο» υποστηρίζει.

«Εφαρμόζουμε συνέχεια τη συγκεκριμένη τεχνική που αποκαλούμε διαίσθηση. Είναι μια αυτόματη, γρήγορη και ασυναίσθητη ανάλυση. Η διαφορά είναι ότι, εγώ, την εξετάζω επιστημονικά».

Από το 1980 και μετά, ο Dr Gottman είχε «μαθητές» περίπου 300 ζευγάρια. Κάθε συνεδρία γίνεται κάπως έτσι: οι συζητήσεις του ζευγαριού για ένα θέμα που τους ενοχλεί, για παράδειγμα το πότε θα απόκτήσουν παιδί ή ποιος κάνει την περισσότερη φασίνα στο σπίτι, βιντεοσκοπούνται. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, παίζονται οι κασέτες και αναλύεται η συμπεριφορά κάθε συντρόφου, την ώρα που μιλούσε.

Κάθε συναίσθημα βαθμολογείται. Κάθε φορά που νιώθετε χαρά ή στοργή προστίθενται τέσσερις πόντοι, όταν θυμώνετε αφαιρείται ένας πόντος και όταν αισθάνεστε περιφρόνηση προς τον σύντροφό σας, αφαιρούνται τέσσερις πόντοι.

Κατόπιν, ο Dr Gottman τοποθετεί το σκορ σε μια σειρά από πολύπλοκους μαθηματικούς τύπους, που δείχνουν αν το ζευγάρι είναι θετικό ή αρνητικό μέσα στη σχέση, και μπορεί να προβλέψει αν θα παραμείνει παντρεμένο τα επόμενα 15 χρόνια. Μπορεί να φαίνεται παράξενο, όμως στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι οι προβλέψεις του είναι κατά 90% ακριβείς.

Προβλήματα στο μέλλον;

Ποια συναισθήματα υποδηλώνουν ότι είστε ένα πραγματικά δεμένο ζευγάρι και ποια ότι δεν θα σας πείραζε να σχεδιάσετε την ασημένια επέτειό σας χωριστά;

Απρόσμενα, ο Dr Gottman δεν πιστεύει ότι ο θυμός είναι απαραίτητα καταστρεπτικός σε μια σχέση. «Σε έναν καλό γάμο, ο θυμός δίνει έμφαση σε κάτι και είναι φυσιολογικός, στον βαθμό που δεν μετατρέπεται σε επίθεση κατά πρόσωπο. Αν ο θυμός δεν εκφράζεται, θα πολλαπλασιαστεί και θα γίνει πιο επιζήμιος στο μέλλον».

Τα πιο επικίνδυνα συναισθήματα είναι τέσσερα και τα ονομάζει «four horsemen»: παράπονα, αμυντική στάση, περιφρόνηση και πείσμα.

O Philip Hodson συμφωνεί. «Το θέμα δεν είναι αν “δουλεύεις” ή όχι τη σχέση σου, αλλά το πόσο πεισματάρης είσαι. Αν αρνείσαι να συζητήσεις κάθε συναισθηματικό ζήτημα, τότε φυτεύεις στη σχέση σου τον σπόρο για μια σειρά μακροχρόνιων προβλημάτων» υποστηρίζει.

Από την άλλη, η περιφρόνηση είναι μακράν το πιο σημαντικό και το πιο επικίνδυνο συναίσθημα. «Είτε πρόκειται για προσβολή είτε για κάποια μη φραστική πράξη, όπως μια κίνηση των ματιών ή ένας μορφασμός, είναι μια δήλωση που γίνεται αφ’ υψηλού.

Προσπαθείτε να βάλετε τον σύντροφό σας σε κατώτερη θέση από εσάς» επισημαίνει ο Dr Gottman. Επίσης, από το πόσο συχνά εκδηλώνεται περιφρόνηση μέσα σε έναν γάμο μπορεί να προβλέψει κανείς πόσες φορές θα κρυολογήσει ένας σύζυγος: η περιφρόνηση που μπορεί να σου εκφράζει ο σύντροφός σου είναι τόσο στρεσογόνο συναίσθημα, που μπορεί να έχει επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό σου σύστημα.

Η Ελένη, 36 ετών, ταξιδιωτική πράκτορας, υποστηρίζει ότι γνώριζε ότι ο πρώτος της γάμος έληξε, όταν η περιφρόνηση μπήκε ανάμεσα σε εκείνη και τον πρώην σύζυγό της.

«Κάναμε την ίδια δουλειά και εκτιμούσα τις απόψεις του. Όμως, όταν πήρα προαγωγή δύο φορές μέσα σε έναν χρόνο, άρχισε να πίνει στο σπίτι και να παχαίνει. Τον φώναξα άσπλαχνο, και εκείνος με αποκάλεσε σκύλα, κι έτσι έπαψα να τον σέβομαι· ήξερα ότι ήταν το τέλος της σχέσης μας».



Ερωτικά vibes

Θετικά σημάδια σε μια σχέση είναι η εκδήλωση ενδιαφέροντος για τον σύντροφο, τον κόσμο του και για το τι λέει. Ένας ευτυχισμένος γάμος βασίζεται στη φιλία, όπου η αγάπη μετατρέπεται σε επέκταση αυτής της φιλίας» θεωρεί ο Dr Gottman.

«Ένας καλός τρόπος να αναπτύξεις τη σχέση σου είναι να κρατάς λεπτομέρειες για τον “ερωτικό χάρτη” σας. Αυτός είναι ο όρος μου για το φαντασιακό κομμάτι του εγκεφάλου μας, όπου τοποθετούμε όλες τις σχετικές με τη ζωή του συντρόφου μας λεπτομέρειες: όνειρα, φιλοδοξίες, φόβους και προσδοκίες.

Τα ζευγάρια με “ερωτικούς χάρτες” θυμούνται σημαντικά γεγονότα ο ένας για την ιστορία του άλλου. Καταγράφουν τις πληροφορίες αυτές, που άλλαξαν τον «κόσμο» του συντρόφου τους, κάνοντας update, όποτε είναι απαραίτητο.

Oι “ερωτικοί χάρτες” γίνονται, για να γνωρίσετε τον σύντροφό σας, και εκείνος εσάς».

Πώς θα ανατρέψετε τα αρνητικά της σχέση σας;

Αν το «συζυγικό DNA» είναι προδιαγεγραμμένο και το δικό σας δεν είναι υγιές, μήπως θα έπρεπε να συμπληρώσετε την αίτηση διαζυγίου αμέσως τώρα;

Ποιος, όμως, θα ήθελε να ξέρει ότι η σχέση του θα έχει δακρύβρεχτο τέλος; Μην ανησυχείτε! O Dr Gottman πιστεύει ότι μπορείτε να αλλάξετε τη μοίρα της σχέσης σας.

«Ακριβώς όπως κάνετε αλλαγές στον τρόπο ζωής σας, για να προστατευτείτε ενάντια σε μια ασθένεια, η οποία είναι γενετικά προδιαγεγραμμένη, μπορείτε να καταλάβετε τι μπορεί να συμβεί σε μια σχέση και τι πρέπει να κάνετε, για να επιβιώσει».

Είναι απαραίτητο να επικεντρωθούμε τόσο στο καλό «υλικό», όσο και στις προβληματικές περιοχές της σχέσης μας. Πολύ συχνά, όταν ένα ζευγάρι αντιμετωπίζει προβλήματα και ζητάει απεγνωσμένα βοήθεια, όλοι προσπαθούμε να λύσουμε τη σύγκρουση, προβάλλοντας τα θετικά σημεία της σχέσης. Oι θεραπευτές, βέβαια, είναι εκπαιδευμένοι να ρωτούν ποιο είναι το πρόβλημα, όχι τι είναι καλό στη σχέση».

Φροντίστε να έχετε επαφή με τη ζωή του συντρόφου σας· για παράδειγμα, όταν έχει περάσει μια καταστροφική μέρα στη δουλειά, συμπονέστε τον, αφήστε του χώρο ή κεράστε τον ένα ποτήρι κρασί.

Μπορεί να μην είναι και τόσο ρομαντικό, όμως, η επιστήμη μπορεί να μας διδάξει πολλά για την αγάπη.


TEST

Θα καλύψετε την απόσταση;

Απαντήστε με ναι ή όχι στις παρακάτω ερωτήσεις, από τον Dr Gottman, και δείτε ποιο είναι το σκορ της σχέση σας.

1. Όταν έχω καλά νέα, ο σύντροφός μου είναι ο πρώτος που το μαθαίνει;

2. Συνήθως γνωρίζει ακριβώς τι αισθάνομαι;

3. Σπάνια είμαι οξύθυμη με τον σύντροφό μου;

4. Συμφωνούμε να διαφωνούμε και μετά γελάμε με τις διαφωνίες μας;

5. Μου λέει συχνά πόσο όμορφη είμαι;

6. Έχω την απόλυτη προσοχή του, όταν την έχω ανάγκη;

7. Ξέρει ακριβώς πότε πρέπει να σταματήσει να με πειράζει;

8. Αγγίζουμε ο ένας τον άλλον κάθε μέρα;

9. Στα πάρτι, με κάνει να γελάω και δεν μαζεύεται στη γωνιά του;

10. Υπάρχει πάθος σε αυτήν τη σχέση;

11. Συχνά λέω στους φίλους μου πόσο περήφανη είμαι γι’ αυτόν;

12. Γνωρίζω μερικά ονόματα ανθρώπων που εξαγρίωσαν τελευταία τον σύντροφό μου;

13. Γνωρίζω καλά τη φιλοσοφία του συντρόφου μου για τη ζωή;

14. Συντονιζόμαστε καλά στις βασικές αξίες και στους στόχους μας;



13 - 14 Ναι

Τα νέα είναι πολύ καλά για τη σχέση σας. Έχετε την ικανότητα να εκφράζεται τι θέλετε ο ένας από τον άλλον. Επίσης, το πιο ουσιαστικό είναι ότι μπορεί να διαφωνείτε, χωρίς να μετατρέπετε τη διαμάχη σας σε προσωπική επίθεση. Παρ’ όλα αυτά μην εφησυχάζετε. Συνεχίστε να ελέγχετε τον «ερωτικό χάρτη» σας - χρειάζεται συνεχόμενο updating, εφόσον η ζωή σας αλλάζει και η σχέση σας εξελίσσεται.

6 - 12 Ναι

Η σχέση σας βρίσκεται σε καίρια φάση. Υπάρχει μεγάλη δύναμη στην οποία μπορείτε να βασιστείτε, όπως επίσης και μια αδυναμία που πρέπει να προσέξετε. Αντί να σταθείτε στις ερωτήσεις που απαντήσετε με όχι, εξετάστε αυτές που απαντήσατε θετικά και δουλέψτε περισσότερο πάνω σε αυτό. Τα κακά σημεία της σχέσης σας θα βελτιωθούν, αν δυναμώσετε τα καλώς κείμενα της σχέσης σας. Αν νιώθετε ότι ο σύντροφός σας είναι απόμακρος, συγκεντρωθείτε στις ανάγκες του, αντί να τον πιέζετε να ανταποκριθεί στις δικές σας.

Λιγότερα από 5 Ναι

Πιθανόν να εκφράζετε τόσο θυμό στον σύντροφό σας, που να τον απομακρύνετε. Αυτό συμβαίνει, είτε γιατί αισθάνεστε απογοήτευση είτε γιατί αυτός είναι ο χαρακτήρας σας. Όπως και αν έχει, η σχέση σας βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Όμως, η αντίδρασή σας σε αυτό το αποτέλεσμα δείχνει πολλά. Αν λάβετε υπόψη σας τα γεγονότα, πιθανόν δίνετε ακόμη αρκετή αξία σε αυτήν την σχέση, ώστε να προσπαθήσετε περισσότερο.

Αλήθειες για το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα

Αλήθειες για το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα

  
Όταν το παιδί φτάσει στην ηλικία των 2 ετών, θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε –οικογενειακώς- το περιβόητο «Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα». Ας μην εκπλαγούμε λοιπόν αν το παιδί μας αρχίσει να δηλώνει γοητευμένο από το γονέα του αντίθετου φύλου. Ψυχραιμία. Φάση είναι (και αυτή), θα περάσει!

Ο μύθος του Οιδίποδα

Ο Οιδίποδας εγκαταλείφθηκε από τους 
γονείς του την ημέρα που γεννήθηκε. Ο λόγος ήταν ένας χρησμός, σύμφωνα με τον οποίο ο Οιδίποδας θα σκότωνε τον πατέρα του και θα παντρευόταν τη μητέρα του. Όταν ο Οιδίποδας ενηλικιώθηκε λοιπόν, εγκατέλειψε με τη σειρά του τους θετούς του γονείς. Κάποια στιγμή, στην πορεία του, συνάντησε έναν ηλικιωμένο άντρα, τον Λάιο, τον οποίο σκότωσε, αγνοώντας ότι επρόκειτο για τον πραγματικό του πατέρα. Ακολούθως, παντρεύτηκε την Ιοκάστη, γυναίκα του Λάιου, αγνοώντας ότι ήταν η μητέρα του. Όταν έμαθε τι είχε, εν αγνοία του, κάνει, αυτοτυφλώθηκε.

6 αλήθειες για το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα

1.
 Πρόκειται για μια φυσιολογική φάση ωρίμανσης από την οποία περνούν όλα τα παιδιά.
2. Πρόκειται για μια πολύ χρήσιμη διαδικασία που μαθαίνει στα παιδιά ότι δεν μπορούν να εκδηλώνουν ή να περιμένουν την ικανοποίηση όλων τους των επιθυμιών πάντα και ότι υπάρχουν περιορισμοί και απαγορεύσεις.
3. Το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα βοηθά τα παιδιά να αντιληφθούν για πρώτη φορά τη
σεξουαλικότητά τους. Ταυτόχρονα, μέσα από αυτή τη διαδικασία διαφοροποιούν το φύλο τους από το άλλο φύλο.
4. Υπάρχει και το «αντίστροφο» Οιδιπόδειο κατά το οποίο το αγόρι αναπτύσσει Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα με τον πατέρα του και το κορίτσι με την μητέρα του, γεγονός που δεν είναι ανησυχητικό, ούτε μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη σεξουαλική ζωή του παιδιού.
5. Αν δεν λυθεί το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα, δηλαδή το παιδί συνεχίσει να νιώθει ενοχές για την επιθυμία του για τον γονέα του άλλου φύλου, ενδέχεται αυτό το συναίσθημα ενοχής και θυμού να το φέρει και στις σχέσεις της ενήλικης ζωής του.
6. Αν στο σπίτι και στην οικογένειά μας δεν υπάρχει γονέας του αντίθετου φύλου, το παιδί μπορεί να επιλέξει έναν άνθρωπο του κοντινού του περιβάλλοντος για να εκδηλώσει το Οιδιπόδειο  Σύμπλεγμα.

Πότε ξεκινάει το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα;

Το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα ξεκινάει όταν το παιδί μπαίνει στο 2ο έτος της ζωής του, σταδιακά κορυφώνεται και λήγει τελικά όταν το παιδί γίνει6 ετών.
Τι είναι το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα και ποιά η σημασία του;
Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα για την ανάπτυξη του παιδιού, αρκεί να αναλογιστούμε ότι, σύμφωνα με τον Φρόιντ, καθορίζει τις ερωτικές σχέσεις που θα αναπτύξει το παιδί στο μέλλον.
Κάτω από τον όρο "Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα", υπάρχουν όλες οι επιθυμίες (θετικές και αρνητικές, φιλικές και μη) που νιώθει το παιδί για τον πατέρα του και για τη μητέρα του. Επιπλέον, το παιδί, βάσει της περιβόητης θεωρίας του Φρόιντ, διεκδικεί και προσπαθεί να βρει τη θέση του μέσα στο τρίγωνο Παιδί-Μητέρα-Πατέρας. Η αγάπη και τα θετικά γενικά συναισθήματα που βιώνει το παιδί πριν την ηλικία των 2 ετών προς τους γονείς και ειδικά προς τη μαμά του, τροποποιούνται τώρα που μπαίνει στο λεγόμενο «φαλλικό στάδιο». Έτσι, τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με προσεξουαλικά ερεθίσματα για πρώτη φορά στη ζωή τους. Τώρα, το αγόρι διεκδικεί ερωτικά τη μητέρα και ταυτόχρονα νιώθει ανταγωνιστικά απέναντι στον πατέρα του. Το κορίτσι από την άλλη, αισθάνεται ανταγωνιστικά απέναντι στη μητέρα του, καθώς διεκδικεί τον πατέρα του.  Πιο συγκεκριμένα, το 
νήπιο, ανεξάρτητα από το φύλο του, έχει επενδύσει συναισθηματικά στη μητέρα του. Ταυτόχρονα το αγόρι ταυτίζεται με τον πατέρα του, όμως αυτή η σχέση διαταράσσεται όταν το αγόρι αρχίσει να επιθυμεί τη μητέρα του. Σε αυτή του την επιθυμία, ο πατέρας στέκεται εμπόδιο. Αντίστροφα, η σχέση του κοριτσιού με τον πατέρα γίνεται αμφιθυμική για τους ίδιους λόγους, λόγω δηλαδή της επιθυμίας του κοριτσιού για τον πατέρα, εμπόδιο στην οποία είναι η μητέρα.

Πώς λύνεται το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα;

Για να λυθεί το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα, το αγόρι πρέπει να πάψει να βλέπει τη μητέρα του ως σεξουαλικό αντικείμενο και να ταυτιστεί πιο έντονα με τον πατέρα ή τη μητέρα. Πιο συγκεκριμένα, το αγόρι πρέπει να βιώσει το άγχος του ευνουχισμού, όπως ονομάζεται, που θα το οδηγήσει στη λύση του Οιδιπόδειου. Το κορίτσι, από την άλλη, θα βιώσει το λεγόμενο φθόνο του πέους που θα το οδηγήσει στη λύση του Οιδιπόδειου Συμπλέγματος, μέσα από φυσιολογικές διαδικασίες. Το βασικό σημάδι που μας δείχνει ότι το παιδί έχει ξεπεράσει το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα είναι η ντροπή που εκδηλώνει (π.χ. δεν κυκλοφορεί γυμνό, δεν θέλει να βλέπουμε το σώμα του χωρίς ρούχα κ.α.).

Τι πρέπει να κάνουμε

-Ποτέ δεν επιπλήττουμε το παιδί μας, επειδή επιδιώκει τη σωματική επαφή με τον γονέα του αντίθετου φύλου. Επιτρέπουμε την επαφή εξηγώντας ωστόσο στο παιδί ότι κάποιες συγκεκριμένες χειρονομίες δεν γίνονται ανάμεσα σε ένα παιδί και τον γονιό του.
-Αν επιμένει να βάζει τα χεράκια του στα γεννητικά όργανα των γονιών ή το στήθος της μαμάς, εξηγούμε στο παιδί ότι δεν μας αρέσει, δεν το θέλουμε και ότι πρέπει να σταματήσει να το κάνει. Σε καμιά περίπτωση δεν γινόμαστε επιθετικοί, δεν θυμώνουμε, δεν μαλώνουμε το παιδί μας.
-Μια πολύ συνήθης εκδήλωση του παιδιού που περνάει το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα, είναι να διώχνει μακριά τον γονέα με τον οποίο έχει αμφιθυμική σχέση. Αυτό που πρέπει να κάνουμε εμείς είναι να εξηγούμε στο παιδί για ποιούς λόγους αγαπιόμαστε όλα τα μέλη της οικογένειας και πως η αγάπη μας για τον γονέα του άλλου φύλου, δεν αποκλείει την αγάπη που νιώθουμε για το ίδιο.
-Αν το παιδί περνάει το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα επαναλαμβάνει τη φράση «Θέλω να σε παντρευτώ» του εξηγούμε ότι αυτό δεν είναι εφικτό γιατί έχουμε ήδη παντρευτεί ο ένας γονιός τον άλλο.

Τετάρτη 27 Απριλίου 2011

Το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα

 Το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα


Το Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, είναι ένας όρος που έχει μπει στο λεξιλόγιο μας  όμως ελάχιστα καταλαβαίνουμε την σπουδαιότητα του για τον άνθρωπο. Θα πρέπει ειδικά οι γονείς να ενδιαφερθούν γι αυτό και να το μελετήσουν προσεχτικά. H κατανόηση του αρκετά λεπτού μηχανισμού του θα επιτρέψει στους γονείς και παιδαγωγούς να αποφύγουν χοντροειδή σφάλματα. Οι ψυχαναλυτές ξέρουν καλά πόσες ψυχικές δυσκολίες πηγάζουν απ αυτό και ότι ολόκληρες ζωές καταστρέφονται εξαιτίας του. Άλλωστε η γνώση του επιτρέπει να κατανοήσουμε ένα μεγάλο αριθμό συμπεριφορών που από πρώτη άποψη παραμένουν ανεξήγητες.
Το σύμπλεγμα αυτό παρουσιάζεται φυσιολογικά στην παιδική ηλικία. Πρέπει έπειτα να εξαφανιστεί και αυτό θα γίνει αν υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στους γονείς και το παιδί. Διαφορετικά το σύμπλεγμα παραμένει ως την ώριμη ηλικία, λειτουργώντας σε ασυνείδητο επίπεδο όπου δείχνει τα πολλαπλά καταστροφικά του πρόσωπα.
Το αγόρι στην κλασσική μορφή του Οιδιπόδειου, νοιώθει έλξη για την μητέρα αλλά προσκρούει σε ένα σοβαρό εμπόδιο, τον πατέρα. Η ζήλεια εμφανίζεται στο αγόρι, θέλει την μητέρα του μόνο για τον εαυτό του, και αρχίζει να ανταγωνίζεται τον πατέρα του. Έτσι η επιθετικότητα και η ενοχή απέναντι στον πατέρα παρουσιάζονται. Αν η κατάσταση εξελίσσεται ομαλά, το παιδί προσπαθεί να μιμηθεί τον πατέρα, να τον φτάσει κι έπειτα να τον ξεπεράσει. Ταυτόχρονα μεταμορφώνει την έλξη του προς την μητέρα σε μια προστασία για αυτήν όλο και πιο αρρενωπή ως την αντρική ηλικία. Πολλά μπορούν να χαλάσουν την ομαλή εξέλιξη στο Οιδιπόδειο του αγοριού όπως άλλωστε και του κοριτσιού που θα περιγράψουμε στην συνέχεια. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή από τους γονείς στους χειρισμούς αυτού του λεπτού ζητήματος. Κάποιοι πατεράδες ανταγωνίζονται τους γιούς τους, ενώ κάποιες μητέρες για τους δικούς τους λόγους “αιχμαλωτίζουν” το αγόρι με την αγάπη τους κρατώντας το προσανατολισμένο και αγκιστρωμένο επάνω τους μια ζωή. Οι ισορροπίες είναι λεπτές και οι χειρισμοί σπουδαιότατοι. Αρκεί κανείς να κοιτάξει γύρω του μέσα στην κοινωνία, τις τόσες και τόσες αποτυχημένες ενηλικιώσεις αγοριών, για να αισθανθεί τη σπουδαιότητα του Οιδιπόδειου συμπλέγματος.
Το κορίτσι, κάτω από την έλξη του Οιδιπόδειου για τον πατέρα της μπαίνει σε ανταγωνισμό με τη μητέρα της και αρχίζει να την θεωρεί αντίζηλη της. Η επιθετικότητα της προς την μητέρα φέρνει αγωνία και ενοχή. Στην ομαλή εξέλιξη η κόρη ταυτίζεται με τη μητέρα της, την ξεπερνά, και αρχίζει να γοητεύει. Γίνεται φίλη με τον πατέρα της, και κατευθύνει πλέον την γοητεία της προς άλλους άντρες, με την θηλυκότητα της απόλυτα συμπληρωμένη. Και εδώ η αδυναμία κάποιου γονέα η και των δύο, θα σταματήσει την ομαλή εξέλιξη του Οιδιπόδειου στο κορίτσι, με αποτέλεσμα τις ενοχές, τον φόβο του άντρα, φόβο της μητρότητας και των ευθυνών της ενήλικης ζωής. Στον γάμο της θα είναι συχνά αναφρόδιτη και θα βρίσκεται σε ασυνείδητο ανταγωνισμό με τον άντρα της, εκτός και αν δεν παντρευτεί ποτέ.
Βλέπουμε ακόμη μια φορά τη σπουδαιότητα του οικογενειακού περιβάλλοντος στο μεγάλωμα ενός παιδιού. Καλή γνώση του Οιδιπόδειου από τους γονείς, αλλά και αυτογνωσία από τους ίδιους, είναι εξαιρετικές προϋποθέσεις για το μεγάλωμα ενός παιδιού.
Το Οιδιπόδειο παρουσιάζεται σε όλα τα παιδιά, όμως λύνεται πολύ πιο σπάνια από ότι θα μπορούσαμε να πιστέψουμε.
Οχτώ στα δέκα άτομα έχουν σε όλη τους τη ζωή τα άλυτα ίχνη του.

Πέμπτη 21 Απριλίου 2011

Γονική αποξένωση: μια προσέγγιση από την άποψη της θεωρίας των διαπραγματεύσεων



Του Κωστή Δεμερτζή, Δικηγόρου

Περίληψη: Η μελέτη αναφέρεται στη Γονική Αποξένωση, η οποία συνίσταται στη ρήξη της γονικής σχέσης ανάμεσα στον ένα γονιό και το παιδί του, όπως αναπτύσσεται υπό την επίδραση του άλλου γονέα. Η γονική αποξένωση προσεγγίζεται από την άποψη της δικαστηριακής πραγματικότητας στην Ελλάδα, όπου αφενός μεν δεν αναγνωρίζεται από την ελληνική έννομη τάξη η κοινή επιμέλεια, παρά μόνο εάν συμφωνήσουν σ’ αυτήν οι γονείς, αφετέρου δε η ίδια η δίκη για την «επιμέλεια του προσώπου» των παιδιών χωρισμένων γονέων, είναι κατά μεγάλο ποσοστό προαποφασισμένη, αφού η επιμέλεια των παιδιών δίδεται στη μητέρα. Ο συγγραφέας παραθέτει τα πέντε διαπραγματευτικά μοντέλα μεταξύ των γονέων για το παιδί, με πρακτικά παραδείγματα, και αναλύει πώς επιδρά η δικαστηριακή πρακτική στην κοινωνική πραγματικότητα των οικογενειακών σχέσεων.
Α. Εισαγωγικά
Η γονική αποξένωση [1] γενικά αναγνωρίζεται ως υπαρκτό κοινωνικό πρόβλημα. Όμως, η συζήτηση για το Σύνδρομο Γονικής Αποξένωσης (Parental Alienation Syndrome, γνωστό και ως PAS) χαρακτηρίζεται διεθνώς «θερμή» (heated) [2] . Πρόκειται, κατ’ αρχάς, για μια ψυχιατρική έννοια, η οποία αποτελεί μετεξέλιξη άλλων εννοιών των επιστημών ψυχικής υγείας («σύνδρομο της Μήδειας», όσον αφορά τις αποξενωτικές μητέρες κ.τ.λ.), και προτάθηκε από τον Αμερικανό Καθηγητή και Ψυχίατρο Ρίτσαρντ Γκάρντνερ το 1985. Το γεγονός, όμως, ότι ως έννοια προορίζεται να έχει κυρίως νομικές εφαρμογές, στάθηκε αποφασιστικό για τη σταδιοδρομία του όρου και των συναφών εννοιών. Το γεγονός ότι εφαρμόζεται από τα δικαστήρια κυρίως στην Αμερική, το ότι δεν έχει αναγνωρισθεί ως «σύνδρομο» (υπό την έννοια της «διαταραχής», disorder) από ισχυρούς φορείς του ψυχιατρικού κατεστημένου, το ότι οι περισσότεροι ειδικοί και πρακτικοί ψυχικής υγείας δεν το γνωρίζουν, δεν έχουν εκπαιδευτεί σ’ αυτό, δεν το διαγινώσκουν, και δεν το εφαρμόζουν, παρασύροντας στην αμφισβήτηση αυτή και τα δικαστήρια, ενώ παράλληλα έχει προβληθεί ως έννοια - σύμβολο των κινημάτων των πατεράδων παγκοσμίως, και έχει «περάσει» στα κείμενα ορισμένων διεθνών οργανισμών κύρους και στην Ευρώπη, παραπέμπει εν πολλοίς τη σχετική συζήτηση σε εξωεπιστημονικό επίπεδο.
Μια πιο συνολική και συνθετική προσέγγιση της κοινωνικής, κατ’ αρχάς, πραγματικότητας, η οποία περιγράφεται εγγύτερα με την κατασκευή του PAS, και η οποία περιγράφει την ολοκληρωτική ρήξη της γονικής σχέσης ανάμεσα στον ένα γονιό και το παιδί του, όπως αναπτύσσεται υπό την επίδραση του άλλου γονέα, θα μας έδινε ένα φαινόμενο σύνθετο. Η «συνθετότητά» του, όμως, δεν αφορά τις αιτίες του, όσο την δική μας οπτική. Για παράδειγμα, η κάθε ψυχολογική ή ψυχιατρική θεωρία, εάν επιχειρούσε να προσεγγίσει την αναμφισβήτητη πραγματικότητα της γονικής αποξένωσης, η οποία είναι ένα φαινόμενο πολύ πραγματικό και πολύ έντονο και πολύ οδυνηρό, για όσους το βιώνουν, θα όφειλε να παράσχει μια ερμηνεία, αλλιώς θα αποτύγχανε. Μια ψυχιατρική σχολή η οποία πλησιάζει μια γονική αποξένωση, στο στάδιο της δημιουργίας της, με την δήλωση «η σχολή μας δεν αναγνωρίζει το PAS», έχει αποτύχει στην προσπάθειά της, πριν καν ξεκινήσει. Για να μην αποτύχει θα έπρεπε να προσπαθήσει να ερμηνεύσει το φαινόμενο όσο το δυνατό πιο ικανοποιητικά, με τα δικά της μέσα, ή με μια δόκιμη θεωρία. Λ.χ.: εάν η θεωρία του Γκάρντνερ δεν κρίνεται επαρκής, θα μπορούσε μια πιο «αναγνωρισμένη» θεωρία, όπως η θεωρία της «προσκόλλησης» (attachment theory) [3] , να εξηγήσει το φαινόμενο πιο ικανοποιητικά από τον Γκάρντνερ; Εάν ναι, καλώς. Εάν όχι, τότε το κενό θα πρέπει να καλύψει ο Γκάρντνερ, αφού δεν βρέθηκε πιο ικανοποιητική θεωρία να εξηγεί το φαινόμενο.
Αυτό θα απαιτούσε μια «συστεμική» προσέγγιση του φαινομένου. Όπως έχει εξελιχθεί η συζήτηση, η γονική αποξένωση αποτελεί ένα ερώτημα στο οποίο, το «σύστημα» της ψυχικής υγείας φαίνεται να μην έχει απάντηση και, επειδή δεν έχει απάντηση, δεν αναγνωρίζει και το ερώτημα. Πρόκειται κατ’ εξοχήν για έννοια η οποία θα προσεγγιζόταν με την έννοια του Παραδείγματος, του Τόμας Κουν (Thomas Kuhn), όπως ο τελευταίος το περιγράφει στη «Δομή των επιστημονικών επαναστάσεων» (1η έκδοση, 1962), μιας έννοιας η οποία έχει εφαρμοστεί κυρίως στις κοινωνικές επιστήμες, και όχι ακριβώς στην επιστημολογία και στην ίδια την επιστήμη, όπως πιθανώς είχε αρχικά [4] σκοπό ο εφευρέτης της.
Η αποτυχία της ψυχολογικής - ψυχιατρικής προσέγγισης, εν συνεχεία, ωσμώνεται και ως αποτυχία των δικαστηρίων μας. Τα δικαστήρια πολλές φορές δικάζουν σε ένα επίπεδο που πείθει ότι δεν χρειάζεται την συνδρομή της ψυχιατρικής επιστήμης για να αποτύχουν στη ρύθμιση των οικογενειακών σχέσεων των γονέων με το παιδί τους μετά το διαζύγιο. Ωστόσο, υπάρχουν δικαστικές αποφάσεις ειλημμένες από σοβαρούς δικαστές και με υπευθυνότητα, οι οποίες θέτουν το ζήτημα παραπέμποντας στους ειδικούς ψυχικής υγείας [5] . Εάν ελλοχεύει η αποτυχία, στις περιπτώσεις αυτές του υπεύθυνου δικαστή, θα είναι για άλλους λόγους, μεταξύ των οποίων και ο ανίδεος ή ανεκπαίδευτος στην αντιμετώπιση της αποξένωσης ειδικός ψυχικής υγείας.
Β. Η οικογενειακή δίκη στην Ελλάδα
Προσεγγίζοντας την γονική αποξένωση από την άποψη της δικαστηριακής πραγματικότητας στην Ελλάδα, αναφερόμαστε σε μια οικογενειακή δίκη τυποποιημένη στα βασικά της στοιχεία [6] . Είναι μια δίκη η οποία «διοχετεύεται», κυριολεκτικά, στην οδό της αντιδικίας των γονέων για το παιδί τους. Η ελληνική έννομη τάξη δεν αναγνωρίζει την κοινή επιμέλεια, παρά μόνο εάν συμφωνήσουν σ’ αυτήν οι γονείς. Οι Έλληνες γονείς σπάνια συμφωνούν. Η ίδια η δίκη για την «επιμέλεια του προσώπου» των παιδιών χωρισμένων γονέων, εφόσον έχει αντικείμενο την επιμέλεια του προσώπου του παιδιού, είναι κατά μεγάλο ποσοστό προαποφασισμένη, αφού η επιμέλεια των παιδιών δίδεται στη μητέρα [7] .
«Συμβιβασμός», σ’ αυτή την κατεύθυνση, δεν υπάρχει. Βέβαια, το άρθρο 681Γ’ ΚΠολΔ https://www.nbonline.gr/images/search.gif [8] προβλέπει (και μάλιστα με ποινή απαραδέκτου) υποχρεωτική προσπάθεια συμβιβασμού πριν από την δίκη, αλλά αυτή η προσπάθεια, κατ’ αρχάς, δεν έχει «χώρο» και «χρόνο» για να διεξαχθεί. Στο ακροατήριο, με πλήθος διαδίκων, δικηγόρων και μαρτύρων που περιμένουν να δικαστεί η υπόθεσή τους, χώρος για διαπραγμάτευση και συμβιβασμό δεν δίδεται. Ο δικαστής δεν έχει καμία εκπαίδευση σχετικά, οι διάδικοι επίσης, οι δικηγόροι επίσης, και το ίδιο ισχύει και για το ακροατήριο, το οποίο καθίσταται, από τη μια στιγμή στην άλλη, παρείσακτο σε μια διαδικασία εξ ορισμού ιδιωτική (προσπάθεια συμβιβασμού) που δεν το αφορά [9] .
Ενόψει και του ότι η απόπειρα συμβιβασμού διεξάγεται με την μόνη εναλλακτική προοπτική, εάν δικάσει ο δικαστής την υπόθεση, να δοθεί το παιδί στη μητέρα, συχνά λαμβάνει τη μορφή της θέσεως του πατέρα σε δίλημμα: να δώσει το παιδί συμβιβαστικά στη μητέρα (αντίδικο) ή να το χάσει με την απόφαση που θα εκδοθεί, εάν ο δικαστής δικάσει. Κανένα «αντάλλαγμα» και καμία διασφάλιση της σχέσης του πατέρα με το παιδί δεν δίδεται από το δικαστικό σύστημα και γι’ αυτό, στην πράξη, είναι συχνή η περίπτωση των πατέρων, οι οποίοι, στην πρώτη συζήτηση είχαν συναινέσει στην ανάληψη της επιμέλειας του παιδιού από τη μητέρα, και στη συνέχεια μετανόησαν και εισήλθαν σε έντονη αντιδικία για τη διεκδίκησή της.
Η συνέπεια την οποία δεν είχαν αναλογιστεί σε βάθος όταν, με τον πρώτο χωρισμό, συμφώνησαν να δοθεί το παιδί στη μητέρα, είναι η αποξένωση [10] .
Γ. Η «ενσωμάτωση» της δομής της οικογενειακής δίκης στην Ελλάδα στην οικογενειακή πραγματικότητα πριν και μετά τη δίκη
Με την παραπάνω δομή της, η οικογενειακή δίκη στην Ελλάδα, επιδρά καταλυτικά στην οικογενειακή πραγματικότητα, τόσο πριν, όσο και μετά από την ίδια τη δίκη.
Πριν την οικογενειακή δίκη, δηλαδή όσο διαρκεί η γαμήλια συμβίωση [11] , υπό την έννοια ότι, εφόσον το ζευγάρι των γονιών χωρίσει, η μητέρα έχει ένα «οιονεί δικαίωμα προσδοκίας» να «πάρει το παιδί» αυτή.
Καταλυτική γίνεται η ανισότητα των δικαιωμάτων μεταξύ των γονέων μετά την απόφαση του δικαστηρίου για την επιμέλεια. Η φύση της απόφασης αυτής, στο σύστημα της επιμέλειας του Αστικού μας Κώδικα ίσως δεν έχει γίνει αντιληπτή στη σωστή της προοπτική, που είναι η εξής: πριν την έκδοση της απόφασης, η επιμέλεια ασκείται από κοινού από τους δύο γονείς. Μετά την έκδοση της απόφασης, η επιμέλεια «ανατίθεται» στον ένα γονιό, ο οποίος, ούτως ή άλλως την είχε, μόνο που τώρα την έχει «ισχυρότερη», αφού την ασκεί χωρίς τον άλλον. Οι συνέπειες είναι, κυρίως, για τον άλλο γονιό, ο οποίος πριν ήταν γονέας πλήρων δικαιωμάτων τα οποία, μετά την απόφαση, του έχουν αφαιρεθεί. Πρόκειται, δηλαδή, για απόφαση γονεϊκής έκπτωσης, μιας ιδιόρρυθμης capitis deminutio.
Η φύση αυτή της απόφασης «επιμέλειας» στο Ελληνικό δικαστηριακό σύστημα προκύπτει εναργέστερα από την αβυσσαλέα διαφορά δικαιωμάτων που χωρίζει τον «έχοντα την επιμέλεια» γονιό, από εκείνον που δεν την έχει. Η «επιμέλεια του προσώπου» κατ’ άρθρο 1518 ΑΚ https://www.nbonline.gr/images/search.gif περιλαμβάνει το σύνολο περίπου της καθημερινής «γονικής εξουσίας» στο παιδί, από την οποία αποξενώνεται κατ’ αρχάς ο άλλος, πριν αποξενωθεί από το ίδιο το παιδί του. Η «προσωπική επικοινωνία» κατ’ άρθρο 1520 ΑΚ https://www.nbonline.gr/images/search.gif δεν αναπληρώνει την απώλεια της «επιμέλειας», ούτε στα μάτια του παιδιού: το παιδί «επικοινωνεί» με έναν γονιό χωρίς γονική εξουσία.
Η θεμελιώδης αυτή διαφορά «εξουσιών», τόσο κατά το νόμο, όσο και κατά την εφαρμογή του στην πράξη, αποτελεί γενεσιουργό αιτία της γονικής αποξένωσης, σύμφωνα με την ανάλυση που προτείνεται παρακάτω.
Δ. Τα πέντε διαπραγματευτικά μοντέλα μεταξύ των γονέων για το παιδί
Στην οικογένεια, όπως και σε κάθε πεδίο σχέσεων, το κάθε μέρος, σε κάθε στιγμή, διαπραγματεύεται [12] . Στη σχετική θεωρία, η διαπραγμάτευση ορίζεται ως μια διαδικασία λήψης απόφασης, η οποία πρέπει να γίνει αποδεκτή και να εφαρμοστεί από δύο ή περισσότερα μέρη. Ως εναλλακτικές μορφές λήψης απόφασης αναφέρονται: η επιβολή, η πειθώς, ο εξαναγκασμός (με βία, πόλεμο, δύναμη), η δικαστική απόφαση ή η διαιτησία και η κλήρωση. Προκύπτει ότι, μέσα στην οικογένεια, η διαπραγμάτευση αποτελεί την κατεξοχήν μορφή λήψης απόφασης.
Το παιδί, επί παραδείγματι, σε κάθε στιγμή, τόσο διαρκούσης της συμβιώσεως των γονιών του, και μετά από αυτήν (και πριν, ακόμα, τη συμβίωση, ή και πριν τη γέννησή του), είναι αντικείμενο διαπραγμάτευσης μεταξύ των γονιών.
Η διαπραγμάτευση αυτή μπορεί να εμπίπτει σε ένα από τα πέντε μοντέλα (στυλ, στρατηγικές):
1) Συμμαχικό. Οι γονείς συμμαχούν για τα ζητήματα του παιδιού, τα προβλήματα της ανατροφής του είναι κοινά, και όχι προβλήματα του ενός απέναντι στον άλλον, υπάρχει «περισσότερο παιδί» και για τους δύο, και ο καθένας παίρνει το μερίδιό του από το παιδί, «λογικά και δίκαια».
2) Ανταγωνιστικό. Οι γονείς ανταγωνίζονται για το παιδί. Όποιος έχει ένα μέρος του παιδιού, το στερεί από τον άλλο. Εάν το παιδί προτιμά τον ένα γονιό, τότε δεν προτιμά τον άλλο. Εάν το παιδί περνά την ώρα με τον ένα γονιό, δεν την περνά με τον άλλο. Εάν για το γυμναστήριο ή το σχολείο του παιδιού αποφασίζει ο ένας γονιός, δεν αποφασίζει ο άλλος. Το πιο «κλασικό» και συνηθισμένο στυλ.
3) Συμβιβαστικό. Η διαφορά για το παιδί «μοιράζεται». Τόσο ο ένας, τόσο ο άλλος. Κανένας δεν έχει αυτό που θέλει, αλλά τουλάχιστον ο καθένας έχει «κάτι», και το σύστημα «κάπως» λειτουργεί.
4) Παραχωρητικό. Ο ένας γονέας παραχωρεί το παιδί στον άλλον, έναντι κάποιου «ανταλλάγματος». Θεωρεί ότι άλλοι στόχοι είναι πιο σπουδαίοι γι’ αυτόν. Η σχέση με τον/την σύζυγο, κάποια εξωσυζυγική σχέση, επάγγελμα, καριέρα. Παραχωρεί, δηλαδή «δίνει» το παιδί στον άλλον, και αυτός, σε αντάλλαγμα, διεκδικεί τους δικούς του στόχους, που τον ενδιαφέρουν περισσότερο.
5) Αποφυγής. Ο γονιός δεν ενδιαφέρεται για το παιδί, ούτε για κάτι άλλο που θα μπορούσε να πάρει από τον άλλον. Έτσι, δεν υπεισέρχεται καν σε διαπραγμάτευση με τον άλλο γονιό για το παιδί. Αφήνει το παιδί στην τύχη του. Το ίδιο, βεβαίως, θα μπορεί να κάνει και ο άλλος γονιός. Το παιδί μένει έρμαιο, και στη διάθεση οποιουδήποτε από τους συγγενείς θα ήθελαν να ασχοληθούν με αυτό, ή και οποιουδήποτε τρίτου (υποκατάστατου γονιού κ.τ.λ.).
Ε. Περισσότερα πάνω στα πέντε διαπραγματευτικά μοντέλα, με πρακτικά παραδείγματα
Στα παραπάνω, ορισμένες διευκρινίσεις:
Α) Οι δυο γονείς δεν έχουν, κατ’ ανάγκην, την ίδια στρατηγική απέναντι στο παιδί. Μπορούμε, λ.χ., να φανταστούμε, μια μητέρα με ανταγωνιστική στρατηγική, κι έναν πατέρα με στρατηγική συμμαχική, συμβιβαστική, παραχωρητική ή αποφυγής. Και αντιστρόφως.
Συστηματικά, θα είχαμε εικοσιπέντε συνδυασμούς, όπως στον παρακάτω πίνακα:
Πίνακας δυνατών συνδυασμών διαπραγματευτικών μοντέλων των δύο γονέων του παιδιού
Συνδυασμός
Γονιός Α
(λ.χ. πατέρας)
Γονιός Β
(λ.χ. μητέρα)
1
Συμμαχικός
Συμμαχικός
2
Συμμαχικός
Ανταγωνιστικός
3
Συμμαχικός
Συμβιβαστικός
4
Συμμαχικός
Παραχωρητικός
5
Συμμαχικός
Αποφυγή
6
Ανταγωνιστικός
Συμμαχικός
7
Ανταγωνιστικός
Ανταγωνιστικός
8
Ανταγωνιστικός
Συμβιβαστικός
9
Ανταγωνιστικός
Παραχωρητικός
10
Ανταγωνιστικός
Αποφυγή
11
Συμβιβαστικός
Συμμαχικός
12
Συμβιβαστικός
Ανταγωνιστικός
13
Συμβιβαστικός
Συμβιβαστικός
14
Συμβιβαστικός
Παραχωρητικός
15
Συμβιβαστικός
Αποφυγή
16
Παραχωρητικός
Συμμαχικός
17
Παραχωρητικός
Ανταγωνιστικός
18
Παραχωρητικός
Συμβιβαστικός
19
Παραχωρητικός
Παραχωρητικός
20
Παραχωρητικός
Αποφυγή
21
Αποφυγή
Συμμαχικός
22
Αποφυγή
Ανταγωνιστικός
23
Αποφυγή
Συμβιβαστικός
24
Αποφυγή
Παραχωρητικός
25
Αποφυγή
Αποφυγή

Β) Οι δυο γονείς δεν έχουν, σ’ όλα τα στάδια του μεγαλώματος του παιδιού και της σχέσης απέναντι στον άλλον, την ίδια στρατηγική [13] . Μπορεί, λ.χ., μια μητέρα (ή ένας πατέρας) να ξεκινά με στάση παραχώρησης. Παραχωρεί το παιδί στον πατέρα, έναντι του ανταλλάγματος να φροντίσει το παιδί ο πατέρας (να το ταΐσει, να το καθαρίσει, να το φροντίσει κ.τ.λ.), όσο το παιδί είναι πολύ μικρό, και η ίδια απασχολημένη να ξεπεράσει την επιλόχια κατάθλιψη. Στη συνέχεια, όταν το παιδί αναπτύσσει προτίμηση για τον πατέρα, η μητέρα επανέρχεται ανταγωνιστικά, εισέρχεται στο δεσμό που έχει δημιουργηθεί και το διεκδικεί. Ή: ένας πατέρας, μπορεί να ξεκινήσει με τάση αποφυγής: την ημέρα που γεννά η σύζυγος, αυτός εξομολογείται τους προβληματισμούς του σε μια ερωμένη του. Στη συνέχεια, όταν η σύζυγος τον αποκλείει από το παιδί, αυτός επανέρχεται με στρατηγική συμμαχική. Αν η σύζυγος τον εγκαταλείψει, παίρνοντας το παιδί μαζί της, μπορεί να γίνει, κι αυτός, ανταγωνιστικός. Ή μια μητέρα, ξεκινά τη διάσταση, ανταγωνιστικά, παίρνοντας το παιδί μαζί, αποκλείοντας τον πατέρα, ακόμα κι από την επικοινωνία - παραβιάζοντας ακόμα και δικαστικές αποφάσεις. Αν ο πατέρας προσφέρει ένα χρηματικό ποσό, επανέρχεται με στάση παραχωρητική: δώσε μου τα λεφτά, και πάρε το παιδί. Είναι πολλές περιπτώσεις που ο γονιός ξεκινά με στάση εγκατάλειψης ή παραχώρησης, και μεταπηδά σε ανταγωνιστική στρατηγική, μετά τη διάσταση, σαν να «ξυπνάει». Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, ισχύει αυτό που είπε ένας οικογενειακός σύμβουλος [14] : ο πατέρας έγινε πατέρας μετά τη διάσταση (και η μητέρα το ίδιο).
Γ) Σε κάθε περίπτωση, η ανταγωνιστική στρατηγική, απέναντι σε οποιαδήποτε άλλη, δίνει «ανταγωνιστικό πλεονέκτημα». Ένας γονιός που «πάει» ανταγωνιστικά, απέναντι σ’ έναν άλλον, που πάει συμμαχικά, ή συμβιβαστικά, έχει περισσότερη δύναμη στις διαπραγματεύσεις, λόγω της ανταγωνιστικής στρατηγικής του.
ΣΤ. Πώς επιδρά η δικαστηριακή πρακτική στην κοινωνική πραγματικότητα των οικογενειακών σχέσεων: παράδειγμα δικαστικής απόφασης
Στην παραπάνω κοινωνική πραγματικότητα, η υφιστάμενη δικαστηριακή πραγματικότητα επιδρά ως εξής:
Α) Προκαθορίζει τη σχέση των γονιών απέναντι στο παιδί ως ανταγωνιστική. Τούτο, επειδή το σύστημα των «ιδιωτικών διαφορών», στο οποίο υπάγεται η οικογενειακή δίκη, δεν γνωρίζει άλλο μοντέλο. Αν ο ένας γονιός προτείνει ένα «συμμαχικό» μοντέλο, θα διαπιστώσει ότι το δικαστικό «παράδειγμα» δεν το «γνωρίζει», δεν έχει ούτε δομές, ούτε υποδομές, ούτε «εκπαίδευση» για τη διαμόρφωση, την τυποποίηση και την εφαρμογή του.
Ως παράδειγμα παραθέτω την απόφαση 2741/2008 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (ασφ. μέτρα, αδημοσίευτη). Στην δίκη στην οποία εκδόθηκε η απόφαση αυτή, ο πατέρας εισήλθε με συμμαχικό μοντέλο, και ζήτησε «κοινή επιμέλεια», με το αιτιολογικό ότι, εάν και εφόσον η επιμέλεια θεσπιζόταν κοινή, η μητέρα θα υποχρεωνόταν να συνεργαστεί, τα παιδιά θα τον αναγνώριζαν σαν πατέρα, και θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί το ακραίο φαινόμενο γονικής αποξένωσης (PAS), το οποίο είχε δημιουργηθεί στη συγκεκριμένη περίπτωση. Το δικαστήριο έκρινε ως εξής: «Όταν το συμφέρον του τέκνου δεν εξυπηρετείται από την από κοινού άσκηση της επιμέλειας, όπως όταν υπάρχει διάσταση των συζύγων ή λύση του γάμου, το δικαστήριο αναθέτει την επιμέλεια στον ένα γονέα, τον οποίο κρίνει κατάλληλο. Κατά την απόφαση του δικαστηρίου λαμβάνεται υπόψη πρωτίστως το συμφέρον του τέκνου, με κριτήρια καθοριστικά γι’ αυτό, την ηλικία, το φύλο, τις ειδικές ανάγκες του τέκνου, τις προσωπικές ιδιότητες των γονέων, την επαγγελματική απασχόλησή τους, το χρόνο που κάθε γονέας μπορεί να διαθέσει για την προσωπική επιμέλεια του τέκνου του (βλ. Κων. Παπαδόπουλο, Αγωγές Οικογενειακού Δικαίου, τ. Β’ εκδ. 2003, σελ. 287 - 288). Εξ άλλου, σε περίπτωση διάστασης των συζύγων ή λύσης του γάμου, η από κοινού επιμέλεια του τέκνου προϋποθέτει γονείς που δεν έχουν εχθρικές σχέσεις και σημαντικές διαφορές ως προς τον τρόπο ζωής και τις αντιλήψεις και που λόγω της ωριμότητας και της σοβαρότητάς τους λαμβάνουν σοβαρά υπόψη το συμφέρον του τέκνου και επιθυμούν ο ψυχικός τραυματισμός από το χωρισμό τους να είναι όσο το δυνατόν μικρότερος (βλ. σχετ. Κων. Παπαδόπουλο, ό.π., σελ. 269). ... Το σπουδαιότερο όμως στοιχείο που άγει το δικαστήριο στο να ανατεθεί η επιμέλεια σε έναν από τους δύο γονείς και να παύσει το καθεστώς της κοινής επιμέλειας, είναι ότι η σφοδρή αντιδικία και έχθρα που υπάρχει μεταξύ των διαδίκων, καθιστά προς το παρόν αδύνατη τη συνεννόησή τους για οποιοδήποτε θέμα αφορά τα παιδιά (βλ. εξωδίκους αμφότερων), όπως δε και στις προηγηθείσες νομικές σκέψεις εκτίθεται, η κοινή επιμέλεια έχει ως προϋπόθεση ότι οι γονείς δεν έχουν εχθρικές σχέσεις» [15] .
Η απόφαση αυτή, αν και στερείται νομολογιακών αναφορών, λέει ρητά αυτό που όλες οι αποφάσεις εξυπονοούν: σε κάθε περίπτωση διάστασης ή διαζυγίου, στο οποίο οι γονείς διατηρούν τις διαφορές τους, το σύστημα της κοινής επιμέλειας αποκλείεται, όταν οι σχέσεις των συζύγων δεν είναι καλές. Αν, όμως, είναι καλές, τότε γιατί χωρίσανε; Συνεπώς, στο δικαστηριακό μας σύστημα, αποκλείεται η συμμαχική στάση απέναντι στα παιδιά μετά τη διάσταση, και επιβάλλεται η ανταγωνιστική. Αυτό σημαίνει ότι επιβάλλεται η ανταγωνιστική στάση όχι μόνο εντός δίκης, αλλά και εκτός, δηλαδή πριν και μετά απ’ αυτήν. Οι κανόνες της νομοθεσίας και, ακόμα περισσότερο, της δικαστικής πράξης, είναι οι κανόνες της ίδιας της κοινωνίας. Στην προέκταση της δικαστικής πράξης, υπάρχουν οικογένειες που βιώνουν μια διαρκή δίκη, μέσα στο σπίτι τους, χωρίς ποτέ να φτάσουν στα δικαστήρια.
Β) Απονέμει, εκ των προτέρων, την απόλυτη ισχύ πάνω στο παιδί, στη μητέρα.
Ως ακραία περίπτωση ευρύτερων κοινωνικών επιπτώσεων τέτοιας διαφοράς ισχύος αναφέρεται η περίπτωση εγκυμονούσας κυρίας, η οποία, σε μια μεσημβρινή εκπομπή ευρείας ακροαματικότητας, είχε ανακοινώσει ότι είχε ερωτευτεί τον γυναικολόγο της, και είχε αποφασίσει ότι - και πριν γεννηθεί το παιδί - θα χώριζε τον άντρα της, για να ζήσει το νέο της έρωτα, παίρνοντας, βεβαίως, μαζί της και το παιδί που θα γεννιόταν.
Στην ιστορία αυτή, το στοιχείο που πρέπει να κριθεί ως σημαντικό είναι ότι η εν λόγω έγκυος κυρία είχε προαποφασίσει για την τύχη του παιδιού «της», χωρίς να υπολογίσει καθόλου την πιθανή αντίδραση του πατέρα, και θεωρώντας αμελητέα και κατ’ ουσίαν ανύπαρκτη την περίπτωση τα δικαστήρια να «δίνανε», τελικά, το παιδί στον τελευταίο.
Είναι το ίδιο το «επίπεδο» της ανακοίνωσης αυτής, προφανώς επίπεδο και της ανακοινούσης αυτήν εγκύου, που πείθει ότι η δικαστηριακή πραγματικότητα που μεταχειρίζεται κατά τρόπο καταφανέστατα άνισο τους δυο γονείς, δεν είναι γνωστή μόνον τοις ολίγοις που μάχονται στις δικαστικές αίθουσες, αλλά είναι ευρύτατα διαδεδομένη σ’ όλες τις διαστρωματώσεις της νεοελληνικής κουλτούρας.
Ζ. Η παρεμβολή του «συνδρόμου
της Στοκχόλμης»
Η γονική αποξένωση στη βιβλιογραφία συχνά συνδέεται με το λεγόμενο «σύνδρομο της Στοκχόλμης».
«Σύνδρομο της Στοκχόλμης» είναι, σε μια γενική προοπτική, η τάση του εξουσιαζόμενου να προσκολλάται συναισθηματικά σ’ εκείνον που ασκεί εξουσία πάνω του.
Πιο συγκεκριμένα: το παιδί γνωρίζει άριστα, ότι βρίσκεται στην εξουσία των γονιών του.
Και γνωρίζει, συνεπώς, και ποιος από τους δυο γονείς έχει την εξουσία πάνω του, νομική, όσο και πραγματική.
Προσκολλάται σ’ αυτόν, λοιπόν, άσχετα αν αυτός το κακοποιεί, ή απαιτεί την αποξένωσή του από τον άλλο γονιό (η οποία ενίοτε θεωρείται και ως μορφή «συναισθηματικής κακοποίησης»).
Η. Το διαπραγματευτικό πλαίσιο στην οικογένεια με δυο γονείς κι ένα παιδί
Η δυναμική της ανάπτυξης της γονικής αποξένωσης στο παιδί μπορεί να εξηγηθεί με απλό, λιγότερο αποσπασματικό και λιγότερο εμπειρικό τρόπο, στη βάση της αρχής ότι το παιδί διαπραγματεύεται, κι αυτό, με τους γονείς του, για διάφορα ζητήματα, όπως η κάλυψη των αναγκών του, των επιθυμιών του κ.τ.λ.
Αντικείμενο της διαπραγμάτευσής του είναι η αγάπη για τον γονιό, ο χρόνος με τον γονιό, η συμμόρφωση στις εντολές του γονιού, ό,τι έχει να διαπραγματευτεί, τέλος πάντων, ένα παιδί με τον γονιό του.
Το παιδί έχει, κι αυτό, το διαπραγματευτικό του μοντέλο (στυλ, στρατηγική), η οποία θα αντιμετωπιστεί ως τρίτη, ανεξάρτητη από αυτή των γονέων του.
Υπενθυμίζουμε ότι, στον πίνακα συνδυασμών των πέντε διαπραγματευτικών μοντέλων, στους οποίους, όταν είχαμε δύο γονείς είχαμε (5 εις το τετράγωνον = ) 25 συνδυασμούς.
Με δύο γονείς και ένα παιδί, έχουμε (5 εις την τρίτην =) 125 συνδυασμούς.
Ενδεικτικά, ο πίνακας θα περιλαμβάνει συνδυασμούς σαν τους παρακάτω:
Πατέρας συμμαχικός, μητέρα συμβιβαστική, παιδί ανταγωνιστικό... κ.τ.λ. (ακόμα 124 συνδυασμοί).
Το παιδί, όμως, μπορεί να έχει διαφοροποιημένη στρατηγική απέναντι στον καθένα από τους δυο γονείς του. Οι μεταβλητές γίνονται τέσσερις, και οι συνδυασμοί (5 εις την τετάρτην =) 625.
Ενδεικτικά: πατέρας παραχωρητικός, μητέρα συμμαχική, παιδί ανταγωνιστικό προς τον πατέρα, στάση αποφυγής προς τη μητέρα κ.τ.λ. (ακόμα 624 συνδυασμοί).
Αλλά και ο καθένας από τους γονείς, θα έχει τη δική του στρατηγική απέναντι στο παιδί. Λ.χ., ο πατέρας να τηρεί προς μεν τη μητέρα στρατηγική ανταγωνιστική, προς δε το παιδί, στρατηγική παραχώρησης.
Οι παράγοντες γίνονται, τώρα, έξη, και οι συνδυασμοί (5 εις την έκτην =) 15.625.
Λ.χ. πατέρας συμβιβαστικός απέναντι στη μητέρα, παραχωρητικός απέναντι στο παιδί.
Μητέρα ανταγωνιστική απέναντι στον πατέρα, συμμαχική απέναντι στο παιδί.
Παιδί με στάση αποφυγής απέναντι στον πατέρα (γονική αποξένωση), και παραχωρητικό απέναντι στην μητέρα.
Έχουμε το μοντέλο του παρακάτω σχήματος (τα βέλη δείχνουν το διαπραγματευτικό μοντέλο του κάθε μέλους τριμελούς οικογένειας).
Σχήμα συνδυασμών διαπραγματευτικών μοντέλων (Δ.Μ.) σε τριμελή οικογένεια, αποτελούμενη από πατέρα, μητέρα και παιδί
 
Σε οικογένεια με περισσότερα παιδιά, ο αριθμός των μοντέλων πολλαπλασιάζεται αναλόγως, ιδίως μάλιστα αν ληφθεί υπόψη ότι και τα παιδιά διαπραγματεύονται και μεταξύ τους την αδελφική τους σχέση, ή ανταγωνίζονται για τη σχέση τους με τον κάθε γονιό τους.
Θ. Η δυναμική της ανάπτυξης γονικής αποξένωσης στο παιδί, στο πλαίσιο ενός συστήματος κατανομής εξουσίας μέσα στην οικογένεια
Το παραπάνω διαπραγματευτικό μοντέλο, κοινό σε όλες τις οικογένειες, εξηγεί τον μηχανισμό της ανάπτυξης γονικής αποξένωσης, σε περίπτωση ανισοκατανομής της δύναμης μεταξύ των γονέων στην οικογένεια.
Το παιδί εξαρτά την ικανοποίηση όλου του φάσματος των αναγκών του από τους γονείς του, και συνεπώς την διαπραγματεύεται με αυτούς, εφόσον έχουν εξουσία ικανοποίησής τους. Εάν ένας από αυτούς έχει μόνο την εξουσία (περίπτωση «επιμέλειας του προσώπου»), την διαπραγματεύεται μόνο με αυτόν.
Το γεγονός αυτό, το παιδί το αντιλαμβάνεται πολύ καλά: κάθε παιδί αντιλαμβάνεται ποιος γονιός έχει εξουσία πάνω του, ή υποχρεώνεται να το αντιληφθεί, και διαπραγματεύεται πάντοτε με εκείνον.
Η αγάπη προς τον ένα γονιό, και η αποξένωση από τον άλλον, είναι, και τα δύο, αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης του παιδιού με τον γονιό που έχει:
1) την εξουσία στο παιδί, και
2) ανταγωνιστική στρατηγική απέναντι στον άλλο γονιό.
Αν το παιδί, στην Ελλάδα, κατανοήσει ότι:
1) Την εξουσία την έχει η μητέρα,
2) Η μητέρα ανταγωνίζεται με τον πατέρα για την αγάπη του,
Τότε το παιδί θα διαπραγματευτεί την αγάπη του για τον καθένα από τους γονείς του, με τη μητέρα.
Το αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης αυτής, είναι προδιαγεγραμμένο: το παιδί θα ανταλλάξει την αγάπη του, με την ικανοποίηση των αναγκών του, με τον γονιό που έχει την εξουσία πάνω του (την «επιμέλεια του προσώπου»): θα «αγαπήσει» τη μητέρα (θα προσκολληθεί πάνω της - η θεωρία της προσκόλλησης - attachment theory - εξυπηρετεί στο σημείο αυτό πλήρως), και θα αποξενωθεί από τον πατέρα.
Και με τα παραπάνω εξηγείται πλήρως η αρχή της δημιουργίας της γονικής αποξένωσης στην εν Ελλάδι οικογένεια, χωρισμένη ή μη.
Ιδίως, στις χωρισμένες οικογένειες, όπου:
1) Την επιμέλεια την παίρνει η μητέρα - όπου «επιμέλεια», εν προκειμένω, σημαίνει εξουσία αποφάσεων, και συνεπώς εξουσία πάνω στο παιδί και
2) Η μητέρα είναι ανταγωνιστική απέναντι στον πατέρα.
Το φαινόμενο αποξένωσης πρέπει να περιμένουμε ότι θα αναπτύσσεται, σε ένα μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, σε όλες τις περιπτώσεις διαστάσεων των γονέων, και, ως ένα βαθμό, ακόμα και σε συνθήκες συμβίωσης γονέων μεταξύ τους.
Ι. Παρατηρήσεις - χαρακτηριστικά της γονικής αποξένωσης
Για να κατανοήσουμε, στη συνέχεια, την γονική αποξένωση, πρέπει να επισημάνουμε ορισμένα χαρακτηριστικά της:
1) Κατ’ αρχάς, η δημιουργία αποξένωσης δεν οφείλεται, υποχρεωτικά, στην κακή, δύστροπη, εκδικητική, κακόβουλη κ.τ.λ. φύση του αποξενώνοντος γονέα. Οφείλεται στον τρόπο κατανομής της «εξουσίας» πάνω στο παιδί, ιδιαίτερα μετά τον χωρισμό των γονέων. Η αποξένωση είναι, σύμφωνα με τα παραπάνω, μια αναγκαία συνέπεια του ότι ο ένας γονιός «δικαιούται», πλέον, να αποφασίζει μονομερώς για το παιδί, και από την πλευρά του αποξενώνοντος γονέα. Αν πρόκειται να ασκήσει το «δικαίωμά» του αυτό, τρόπον τινά την «εξουσία» του, πρέπει να διασφαλιστεί απέναντι στην «απειλή» που αντιπροσωπεύει ο άλλος γονιός. Αποξενώνει, συνεπώς, το παιδί από τον άλλο γονιό, για να μην μπορεί αυτός ο «άλλος» να του διαταράξει την άσκηση ενός δικαιώματος, το οποίο του έχουν δώσει τα δικαστήρια. Είναι σαν να περιφράζει τον αγρό του.
2) Για το λόγο αυτό, η αποξένωση είναι, παράλληλα, και απομόνωση του παιδιού, σ’ έναν κλειστό κόσμο, που περιλαμβάνει τον αποξενώνοντα γονιό (τη μητέρα) και όσα πρόσωπα ελέγχονται από αυτόν, ή ενεργούν για λογαριασμό του (συχνά τους γονείς της μητέρας, τους εξ αίματος συγγενείς της, τους/τις φίλους/φίλες της, τους εραστές της, τους/τις οικιακούς βοηθούς κ.τ.λ.). Χωρίς απομόνωση - μέσα στη συμβίωση των γονιών ή, πολύ περισσότερο, μετά από αυτήν - η αποξένωση είναι πολύ δυσκολότερη, και δεν παίρνει ακραίες μορφές. Η απομόνωση του παιδιού, πραγματική ή νοητική, φτάνει, συχνότερα απ’ ό,τι νομίζουμε, σε ακραία σημεία: συχνά, οι μονογονεϊκές οικογένειες, αναπτύσσονται σε μικρά «Κωσταλέξια», όπου ένα παιδί κακοποιείται, κατ’ ουσίαν, συναισθηματικά (η πρόκληση αποξένωσης θεωρείται, δικαίως, μια μορφή κακοποίησης), πίσω από μια κλειστή πόρτα, με πλήρη ανοχή της κοινωνίας και των θεσμών που την συγκροτούν σε σώμα.
3) Η αποξένωση αναπτύσσεται στο παιδί ως «αυτοδύναμη» πραγματικότητα. Όπως είδαμε, το παιδί δεν είναι απλό αντικείμενο της σχέσης. Είναι υποκείμενο, και η αποξένωσή του από τον γονιό είναι, τελικά, και δική του επιλογή. Για το λόγο αυτό, η αποξένωση, αν και βεβαίως σχετίζεται με την «πλύση εγκεφάλου» που θα κάνει ο «έχων την επιμέλεια» (δηλαδή την εξουσία) γονιός, και ξεκινά από μια «πλύση εγκεφάλου», εννοιολογικά δεν ταυτίζεται μ’ αυτήν [16] .
4) Από τη στιγμή που η αποξένωση δημιουργείται, δημιουργεί τη δική της πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα στρέβλωσης, αποκρύψεων, συκοφαντιών, φοβιών, περισσότερο ή λιγότερο έντονων, τα οποία αποτελούν, αφενός και προσωπική ευθύνη του παιδιού - παρά την ανηλικότητά του - αφετέρου την προσωπική του ιστορία. Ενσωματώνεται στην ανάπτυξη του παιδιού, στο μπόι του, καθώς μεγαλώνει.
5) Το ζητούμενο είναι - ή θα έπρεπε να είναι - κατά πόσον η αποξένωση συνδέεται και με περαιτέρω προβλήματα στην ανάπτυξη του παιδιού. Κατά πόσο, δηλαδή, η αποκοπή από τη μία γονική πλευρά, οδηγεί σε δομικές ανισορροπίες, οι οποίες οδηγούν δυνητικά ακόμα και σε διά βίου αναπηρίες. Μια εμπεριστατωμένη έρευνα αυτής της υφής, εάν και όποτε γίνει, θα είναι σε θέση να φωτίσει αποφασιστικά την θολή έννοια του «συμφέροντος του τέκνου», στο πλαίσιο της συνολικής του ανάπτυξης, και όχι μόνο της ευκαιριακής διαχείρισης των ψυχικών συγκρούσεων από το χωρισμό των γονιών, όπως πράττει το κυρίαρχο παράδειγμα της παιδοψυχιατρικής σήμερα.
6) Η αποξένωση, είτε περιγραφόμενη με το μοντέλο Γκάρντνερ (την θεωρητική κατασκευή του PAS) είτε με την πληθώρα των ψυχολογικών μοντέλων που θα μπορούσαν να την περιγράψουν και να την ερμηνεύσουν, στη σημερινή κατάσταση εμπίπτει σε «τυφλή κηλίδα του νου» του κυρίαρχου σύνθετου (δικαστικού και ψυχιατρικού) παραδοσιακού «παραδείγματος».
Παραθέτω, εδώ, από την ίδια απόφαση, 2741/2008 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων: «Οι ανήλικες δείχνουν αποξενωμένες από τον πατέρα τους, όπως όταν αρνήθηκαν να επικοινωνήσουν μαζί του στις 20.7.2007. Τούτο δεν προέκυψε ότι οφείλεται ευθέως σε ενέργειες της μητέρας τους, σίγουρα όμως αυτή με την όλη στάση της δεν συνδράμει στο να αγαπούν τα παιδιά τον πατέρα τους, ενώ και όταν, το καλοκαίρι 2007, άλλαξε κατοικία δεν μερίμνησε εγκαίρως να ενημερώσει για τούτο τον πατέρα. ... Πιθανολογήθηκε ακόμη ότι, τα παιδιά δεν παρουσιάζουν ψυχικές διαταραχές από την έχθρα των γονέων τους, τούτο δε κυρίως συνάγεται από την πολύ καλή, όπως προλέχθηκε, πορεία στη μόρφωσή τους. Κατόπιν αυτών, κρίνεται ότι δεν απαιτείται να διαταχθεί συντηρητική απόδειξη, για την ψυχική κατάστασή τους, πέραν του ότι κρίνεται από το όλο αποδεικτικό υλικό ότι δεν υφίσταται κίνδυνος ταχείας μεταβολής της ψυχικής κατάστασής τους, ώστε να είναι αναγκαίο να διαταχθεί αυτό το ασφαλιστικό μέτρο».
Στο εδάφιο αυτό, ο δικαστής αντιμετωπίζει αίτηση για διενέργεια ψυχιατρικής πραγματογνωμοσύνης, με κύριο ισχυρισμό ότι τα παιδιά, ζώντας στο οικογενειακό περιβάλλον της μητέρας, έχουν εμφανίσει σύνδρομο αποξένωσης το οποίο επιδεινώνεται διαρκώς. Ο δικαστής ξεκινάει διαπιστώνοντας την αποξένωση των παιδιών από τον πατέρα τους. Διαπιστώνει ότι αυτό αναπτύσσεται στο περιβάλλον της μητέρας, και ότι συνδυάζεται με ενέργειες της μητέρας, όπως το ότι απέκρυψε από τον πατέρα πού ήταν τα παιδιά το καλοκαίρι, άλλαξε κατοικία και την απέκρυψε από τον πατέρα κ.τ.λ. Όμως, αυτά δεν κρίνονται ούτε ως ψυχολογικά προβλήματα (αφού, δυνάμει των αμφισβητήσεων του μοντέλου Γκάρντνερ, δεν έχουν κατοχυρωθεί στο πάνθεον των αναγνωρισμένων ψυχιατρικώς συνδρόμων), με αποτέλεσμα η δικαιοσύνη να αντιμετωπίσει μια περίπτωση οξύτατης αποξένωσης ως κατάσταση που δεν χρειάζεται δικαστική ρύθμιση.
7) Η γονική αποξένωση, ιδίως με την προβολή της θεωρίας του PAS, είναι, ως έννοια, ως «ονομασία», ως κατανόηση, σήμερα, μια συλλογική κατάσταση σε δυναμική μορφή, ήτοι εν εξελίξει. Είναι αμφίβολο αν θα είχαν βρεθεί επιστήμονες να το αναγνωρίσουν, να το ονομάσουν, και να του δώσουν ύπαρξη, εάν δεν είχε δημιουργηθεί η συλλογική κατανόηση των σχετικών ζητημάτων, από επιμέρους οργανώσεις και κινήματα πατέρων - των συνήθων θυμάτων της αποξένωσης - οι οποίες την προβάλλουν.
8) Η «αναγνώριση» της γονικής αποξένωσης, ως έννοιας κοινωνικής, η οποία πρέπει να ερμηνευτεί ψυχολογικά και να αντιμετωπιστεί νομικά και στην πράξη αποτελεί, σήμερα, μια ισχυρή και δυναμική «υποκουλτούρα», η οποία (κατά το μοντέλο του Κουν) δημιουργεί μια «επαναστατική δυναμική» και τείνει να εγγραφεί ως «κουλτούρα», δηλαδή τείνει στην αναγνώρισή της, ως έννοιας του αυριανού δεσπόζοντος Παραδείγματος. Στη φάση εκείνη, αυτοί που σήμερα δεν την αναγνωρίζουν, θα μεταπέσουν σε μειοψηφία και υποκουλτούρα, η οποία και, σιγά - σιγά, θα εξαφανιστεί. Στην παρούσα συγκυρία, μια πραγματικότητα με έντονα δυναμικά χαρακτηριστικά θα επιβάλει, εν τέλει, την αναγνώριση και - μαζί - την αντιμετώπιση της αποξένωσης, σ’ έναν βαθμό, τουλάχιστον, ανεξάρτητα με ποιο θεωρητικό μοντέλο θα προσεγγιστεί αυτή τελικά.
9) Η «αναγνώριση» της αποξένωσης ξεκίνησε, ως έννοια, από την ψυχολογία και την ψυχιατρική. Η κοινωνιολογία και η νομική πρέπει να το ενσωματώσουν στα δικά τους νοητικά - και κατά πρώτον: αντιληπτικά - μοντέλα.
10) Κύριος και δεσπόζων, στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ο ρόλος της δικαστηριακής αντιμετώπισης του φαινομένου. Όμως, η κύρια ευθύνη ανήκει στο νομοθέτη, ο οποίος πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζει το υφιστάμενο σύστημα με την αυτάρεσκη αυταπάτη ότι έχει φτιάξει ένα τέλειο σύστημα, ή να προσπαθεί να καλύψει τα κενά που προκύπτουν με πρόχειρες και ανέξοδες επιδιορθώσεις.
ΙΑ. Τι δέον γενέσθαι;
Για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της γονικής αποξένωσης, θα πρέπει να αρθούν οι αιτίες της.
Πρώτη και κύρια αιτία, είναι η ανισότητα με την οποία αντιμετωπίζει η έννομη τάξη (νοούμενη ως δικαστηριακή εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας) τον πατέρα απέναντι στη μητέρα, ως φορέα γονικής εξουσίας. Αυτό σημαίνει ότι, στην πράξη, ο πατέρας θα εισέρχεται στη διεκδίκηση της «επιμέλειας του προσώπου» του παιδιού με ίσες πιθανότητες να την κερδίσει με την μητέρα. Ακόμα πιο πρακτικά, αυτό θα σημαίνει ότι, οι μισές περίπου αποφάσεις που θα εκδίδονται σχετικά, στατιστικά, όταν και οι δυο γονείς θα διεκδικούν την επιμέλεια, θα αποδίδουν την επιμέλεια στον πατέρα, και οι άλλες μισές στη μητέρα. Γιατί χωρίς αυτή την «πρακτική επιβεβαίωση» μιας «πραγματικής ισότητας», η «ισότητα» των γονέων απέναντι στην επιμέλεια του παιδιού τους, όχι μόνο κατά τη δίκη της επιμέλειας ή μετά από αυτήν, αλλά και πριν από αυτήν, θα παραμένει κενό γράμμα του νόμου. Όπως είναι.
Οι συνέπειες μιας τέτοιας εξίσωσης των δικαιωμάτων θα φανούν, αυτόματα και αντανακλαστικά, στην πρόθεση της μητέρας να διαπραγματευτεί. Γιατί, κάθε διαπραγμάτευση γίνεται εν όψει της «καλύτερης εναλλακτικής λύσης έναντι μιας προσφερόμενης συμφωνίας», της γνωστής με τα αγγλόφωνα αρχικά της B.A.T.N.A. (Best Alternative to a Negotiated Agreement) [17] . Όταν για το ένα μέρος η Κ.Ε.Λ. είναι «εάν δεν επιτύχω συμφωνία με το παιδί, τα παίρνω όλα», το μέρος αυτό δεν έχει κανένα λόγο να διαπραγματευτεί, και αυτό συμβαίνει με ένα δικαστηριακό σύστημα που λειτουργεί πάνω στην αρχή «όλα για τη μητέρα». Η μητέρα, δεν έχει κανένα λόγο να διαπραγματευτεί για το παιδί «της» με έναν πατέρα, με τον οποίο έχει αποφασίσει ότι δεν θέλει να μοιραστεί τη ζωή της - συνεπώς και την ανατροφή του παιδιού της. Προτιμά χίλιες φορές μια απόφαση που να της τα δίνει «όλα». Το άλλο μέρος, δηλαδή η πατρική πλευρά, έχοντας απέναντί του μια μητέρα που δεν διαπραγματεύεται, ακόμα και αν ήθελε να διαπραγματευτεί, δεν του δίνεται πραγματική προοπτική.
Η παραπάνω αναγκαία μεταρρύθμιση, εάν πραγματοποιηθεί, δεν θα είναι αρκετή. Για την υλοποίησή της, θα πρέπει:
- Να ανατραπεί εκ βάθρων το ανταγωνιστικό σύστημα αντιμετώπισης και εκδίκασης των σχετικών υποθέσεων, ευνοώντας, και σ’ ένα βαθμό επιβάλλοντας, «συμμαχική αντιμετώπιση» στους γονιούς. Χρειάζεται ριζική ανάπλαση των θεσμών της οικογενειακής δίκης.
- Να διαμορφωθεί και να κατοχυρωθεί νομοθετικά ένα πλουσιότερο σύστημα μοντέλων κατανομής της γονικής εξουσίας μετά το χωρισμό των γονιών, και όχι το σύστημα «όλα ή τίποτα», όπως αντιπροσωπεύεται από το σύστημα «επιμέλεια/επικοινωνία».
- Να διασφαλιστεί η δυνατότητα άμεσης και αποτελεσματικής παρέμβασης της Πολιτείας στο κλειστό περιβάλλον του αποξενώνοντα γονιού με το παιδί, της αποξενώσεως θεωρουμένης ως υποθέσεως δημοσίου, και όχι αποκλειστικού ενδιαφέροντος.
Η ψυχολογία - εν ανάγκη και η ψυχιατρική - συνεπώς, πέρα από την αναγνώριση, διάγνωση και αξιολόγηση των επιπτώσεων της γονικής αποξένωσης, θα πρέπει να επεξεργαστεί προτάσεις με τις οποίες θα «σπάσει» το «κλειστό» διαπραγματευτικό πλαίσιο στο τρίγωνο των δυο γονιών με το παιδί, στο οποίο δημιουργείται και αναπτύσσεται η γονική αποξένωση.
Εάν ο αποξενώνων γονιός και το παιδί αντιληφθούν ότι δεν είναι μόνοι τους, ότι «τους βλέπουν» σ’ αυτό που κάνουν, ότι αυτό που κάνουν έχει έννοια, όνομα και υπόσταση, κι ότι επηρεάζει άμεσα τη διαμόρφωση του συστήματος εξουσίας στο «τρίγωνο» γονέων τέκνου, τότε το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της γονικής αποξένωσης θα έχει γίνει.
Συνεπώς, απαιτείται ένας εκκοινωνισμός των οικογενειακών σχέσεων, αφού το σημερινό δικαστηριακό σύστημα αντιμετώπισής τους σαφώς τις σπρώχνει στην πιο ειδεχθή μορφή «ιδιωτικοποίησης», της οποίας εγγενές και «αναγκαίο» χαρακτηριστικό, με τη σημερινή δομή της οικογενειακής δίκης, είναι η δημιουργία της γονικής αποξένωσης.


]. Το κείμενό μου αυτό προέρχεται από ριζική αναδιαμόρφωση, προηγούμενης εργασίας μου, η οποία είχε δημοσιευτεί σε διάφορες ιστοσελίδες (μεταξύ άλλων, βλ.http://internationalienation.blogspot.com/2008/04/blog-post_15.html , επίσκεψη 2.2.2010).
]. http://en.wikipedia.org/wiki/Attachment_theory , επίσκεψη: 2.2.2010.
]. Thomas Samuel Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, 1st. ed., Chicago: Univ. of Chicago Pr., 1962, p. 168, 2nd. ed., Chicago: Univ. of Chicago Pr., 1970, p. 206, Ελλ. Έκδοση: Η δομή των επιστημονικών επαναστάσεων, εκδ. Σύγχρονα Θέματα, 1970, βλ. επίσης: http://en.wikipedia.org/wiki/Thomas_Kuhn,http://en.wikipedia.org/wiki/Paradigm_shift .
]. Παραθέτω δύο αδημοσίευτες: Μονομελές Πρωτοδικείο Κατερίνης 210/2009 (διαδικασία άρθρων 681Β’ επ. ΚΠολΔ), Μονομελές Πρωτοδικείο Χαλκίδας 1262/2009 (διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων).
]. Κωστής Δεμερτζής, Η ουσιαστική και δικονομική αναγκαία μεταρρύθμιση της επιμέλειας των παιδιών χωρισμένων γονέων», εισήγηση στο Κέντρο Δικανικών Μελετών που παρουσιάστηκε στις 15.11.2007. Το μεσαίο μέρος δημοσιεύτηκε, Δ 39 (2008), 140 - 164. Άλλα μέρη της εργασίας μου αυτής (σε διαφορετική επεξεργασία) έχουν δημοσιευτεί σε ιστοσελίδες, και ενδεικτικά: http://www.pa-sy-a.gr/epiloges/anafora/nomikes_parousiaseis/n_par_00001/n_par_00001.htm , επίσκεψη 2.2.2010. Ορισμένες από τις εκδοχές της εργασίας μου αυτής που κυκλοφόρησαν σε ιστοσελίδες, περικόπηκαν και συμπληρώθηκαν χωρίς την έγκρισή μου.
]. Όσον αφορά τη διάταξη του άρθρου 1511 παρ. 2 εδ. 2 ΑΚ https://www.nbonline.gr/images/search.gif, κατά το οποίο: «η απόφαση του δικαστηρίου πρέπει επίσης να σέβεται την ισότητα μεταξύ των γονέων και να μην κάνει διακρίσεις εξαιτίας του φύλου, της φυλής, της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτικών ή όποιων άλλων πεποιθήσεων, της ιθαγένειας, της εθνικής ή κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας», εάν εφαρμοζόταν τα δικαστήρια θα κατένειμαν την επιμέλεια του προσώπου του παιδιού (στις περιπτώσεις που και οι δύο γονείς την διεκδικούν) σε παρεμφερή ποσοστά στους δύο γονείς. Η εφαρμογή της εν λόγω διάταξης, στην πράξη, είναι ότι ο δικαστής έχει τυποποιήσει ένα σκεπτικό κατά το οποίο δίνει το παιδί στη μητέρα, με την επίκληση της κατ’ εξοχήν αόριστης και «χειραγωγήσιμης» έννοιας του «συμφέροντος του τέκνου», η οποία «αιτιολογείται» κάθε φορά, έτσι ώστε να δικαιολογεί την απόδοση του παιδιού στη μητέρα. Η «ισότητα» των γονέων όσον αφορά τα γονικά τους δικαιώματα, κατ’ άρθρο 1511 ΑΚ https://www.nbonline.gr/images/search.gif, θυμίζει από πολλές απόψεις το παράδειγμα του Γιάννη Σκαρίμπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία ο τελευταίος παρομοίαζε με την «φοράδα του Ρολάνδου». Η τελευταία είχε όλα τα προτερήματα του κόσμου και ένα μόνο ελάττωμα: ήταν ψόφια.
]. Άρθρο 681 περ. 2. εδ. 2 ΚΠολΔ https://www.nbonline.gr/images/search.gif: «Το μονομελές ή πολυμελές δικαστήριο είναι εξάλλου υποχρεωμένο, κατά την "συζήτηση" στο ακροατήριο της αγωγής και πριν από κάθε συζήτηση να προσπαθήσει, με την ποινή του απαράδεκτου, να επιλύσει συμβιβαστικά τη διαφορά, ύστερα από ακρόαση των διαδίκων και των πληρεξουσίων τους. Ο συμβιβασμός πρέπει να αποβλέπει στο συμφέρον του τέκνου, αλλιώς δεν δεσμεύει το δικαστήριο». Με τη ρύθμιση αυτή, ο νομοθέτης του Ν 2521/1997 https://www.nbonline.gr/images/search.gif (Α' 174) επιχείρησε να συμμορφωθεί με τις επιταγές του άρθρου 13 της από 25.1.1996 Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την άσκηση των δικαιωμάτων των παιδιών, η οποία είχε, τότε, πρόσφατα κυρωθεί με το Ν 2502/1997 https://www.nbonline.gr/images/search.gif (ΦΕΚ Α’ 103), και με την οποία ορίζεται η υποχρέωση των Κρατών να «ενθαρρύνουν» διαδικασίες για τη διαμεσολάβηση και τη συμβιβαστική επίλυση των διαφορών μεταξύ των μερών.
]. Η έλλειψη ειδικής νομοθετικής πρόβλεψης και «υλοποίησης» της δικαστικής απόπειρας συμβιβασμού έχει καταλήξει σε πλήρη αποτυχία της «απόπειρας» στην πράξη. Παραθέτω το παράδειγμα των αποφάσεων 1637/2008 και 1265/2009 του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών (διαδικασία άρθρων 681Β’ επ. ΚΠολΔ), μιας περίπτωσης που ο δικαστής, μετά την «πετυχημένη» απόπειρα συμβιβασμού από έδρας και στο ακροατήριο, ξέχασε τους όρους της συμφωνίας που είχε επιτύχει και τους μετέφερε λάθος στην απόφασή του, πράγμα που κόστισε στους διαδίκους έναν χρόνο αγριότατη αντιδικία για τη διόρθωση της εσφαλμένης απόφασης.
10 ]. Ακραίο παράδειγμα η υπόθεση που απασχόλησε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στην απόφαση Hokkanen κατά της Φινλανδίας της 23.9.1994. Ο προσφεύγων ήταν ένας πατέρας ο οποίος χήρεψε όταν πέθανε η μητέρα της κορούλας του, όταν η τελευταία ήταν ηλικίας ενάμιση έτους. Σαν πρώτη αντίδραση, παρέδωσε την κόρη του στους εκ μητρός παππού και γιαγιά για να την μεγαλώσουν. Οι τελευταίοι, ανέλαβαν το κορίτσι, αλλά το απόκοψαν από τον πατέρα (αν και ο τελευταίος είχε, και εξακολουθούσε να έχει την επιμέλεια του προσώπου της κόρης του), αγνόησαν όλες τις αποφάσεις των Φινλανδικών δικαστηρίων για επικοινωνία του πατέρα με το παιδί του, και παρέλκυσαν όλες τις σχετικές διαδικασίες, αποξενώντας ταυτόχρονα την κόρη από τον πατέρα, μέχρι που το κορίτσι έγινε 10 χρονών και δήλωσε σε ψυχίατρο ότι δεν ήθελε τον πατέρα του, ο δε ψυχίατρος γνωμάτευσε ότι η κόρη είχε ωριμότητα 12χρονης, ώστε να εκφράζει κατά τον Φινλανδικό νόμο ελεύθερα τη βούλησή της.
11 ]. Στη «φύση» των κανόνων του Οικογενειακού Δικαίου αναφέρεται και ότι «η ευτυχής οικογένεια αγνοεί το δίκαιο», που σημαίνει ότι, τυχόν συμφωνία των συζύγων αντίθετα προς το νόμο, (λ.χ. να ζουν χωριστά, να συνεισφέρει μόνον ο ένας στα οικογενειακά βάρη) δεν είναι παράνομη [Κουμάντος Γ., Εισαγωγή στο Οικογενειακό Δίκαιο (σε Γεωργιάδη - Σταθόπουλο, Αστικός Κώδικας - τόμος VII, Οικογενειακό Δίκαιο, άρθρα 1346 - 1504, εκδ. Δίκαιο και Οικονομία, Π.Ν. Σάκκουλας, 2007, σελ. 1 επ.].
12 ]. Προσαρμόζω, εδώ, στα οικογενειακά ζητήματα, μια κλασική θεωρία των διαπραγματευτικών στρατηγικών και των διαπραγματευτικών στυλ. Στηρίζομαι κατά κύριο λόγο στις παραδόσεις του Δημοσθένη Παπακωνσταντίνου στη Νομική Βιβλιοθήκη (έτους 2008), στις σημειώσεις τους και στη βιβλιογραφία που αναφέρεται στις ίδιες αυτές σημειώσεις.
13 ]. Τα παραδείγματα που ακολουθούν είναι πραγματικά. Παρατίθενται κατά τρόπο που να μην αναγνωρίζονται τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών, οι οποίοι, πάντως, αντιπροσωπεύουν ευρύτερα διαδεδομένους «τύπους» γονεϊκών στρατηγικών στη σημερινή κοινωνία.
14 ]. Προφορική ανακοίνωση του Ψυχολόγου κ. Λάμπρου Κερεντζή στο πλαίσιο της παρουσίασης της προαναφερόμενης εισήγησής μου στο Κέντρο Δικανικών Μελετών, στις 15.11.2007.
15 ]. Διευκρινίζω ότι η απόφαση αυτή προέρχεται από δικαστή που εκτιμώ για τη σοβαρότητα και το επίπεδο των αποφάσεών του. Για το λόγο αυτό, οι πρόδηλες αδυναμίες της απόφασης, δεν είναι προβλήματα του δικαστή, ή της απόφασης καθ’ εαυτής. Είναι του δικαστηριακού συστήματος, και σαν τέτοιες θα πρέπει να μας προβληματίσουν.
16 ]. Αυτό είναι ένα από τα κεντρικά σημεία της θεωρίας του PAS, όπως την ανέπτυξε ο Γκάρντνερ. Θα μπορούσε να εξηγηθεί με οποιαδήποτε παραδεκτή ψυχολογική θεωρία: το παιδί, το οποίο διαπραγματεύεται με τον ένα γονιό την αγάπη του για τον άλλο, και την «διαθέτει» κατά τη διαπραγμάτευση, αναπτύσσει αμυντικούς μηχανισμούς απέναντι στον γονιό που έχει αδικήσει, αναλαμβάνοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, «πρωτοβουλίες». Η ανάπτυξη αμυντικών μηχανισμών από το παιδί που αποξενώνεται λειτουργεί ως «αλυσσιδωτή» αντίδραση, σαν την έκρηξη ατομικής βόμβας.
17 ]. Ο όρος B.A.T.N.A. προτάθηκε από τους Roger Fisher και William Ury το 1981 (Getting to Yes, ελλ. μετάφραση: «Πετυχαίνω τη συμφωνία», εκδ. Καστανιώτη 2002), και έχει αποδοθεί ελληνικά με τους όρους «Καλύτερη Εναλλακτική Λύση» (Κ.Ε.Λ.), «Καλύτερη Εναλλακτική Λύση Έναντι Προσφερομένης Συμφωνίας» (Κ.Ε.Λ.Ε.Π.ΣΥ.) (Παπακωνσταντίνου, ό.π.).