O ρόλος του πατέρα στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού

 O ρόλος του πατέρα στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού

04/03/2010

Συγγραφέας: 

 Αποστολία Ντέκοβα, ψυχολόγος

Η συμβολή των γονιών τόσο της μητέρας όσο και του πατέρα είναι αδιαμφισβήτητα σημαντική στη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, διότι εκείνοι τοποθετούν  τις πρώτες σταθερές βάσεις στην προσωπικότητα του.

Παλαιότερα κυριαρχούσε το μοντέλο το οποίο επιδίωκε  από τη μητέρα να αναλαμβάνει τη διαπαιδαγώγηση , τη φροντίδα και την ανατροφή των παιδιών , ενώ ο πατέρας ήταν ταυτισμένος με την εικόνα του κουβαλητή , ήταν υπεύθυνος για την εισροή των υλικών αγαθών στην οικογενειακή εστία. Τα τελευταία χρόνια με τις νέες κοινωνικό-οικονομικές αλλαγές καθώς και με την είσοδο της γυναίκας στην αγορά εργασίας τα δεδομένα αυτά ανατράπηκαν και αποτέλεσε επιτακτική ανάγκη η συμμετοχή του άντρα στα οικογενειακά δρώμενα. H συμμετοχή και  η ενεργή παρουσία και των δύο γονιών είναι ωφέλιμη για το παιδί  διότι  δέχεται διαφορετικά ερεθίσματα ανάλογα με το φύλο, τις προσωπικές αξίες και εμπειρίες του κάθε γονιού.

Η απουσία του πατέρα

Ο πατέρας μπορεί να λειτουργήσει ως εξισσοροπίστης στη μοναδική δυαδική σχέση που δημιουργείται από την πρώτη στιγμή της γέννησης ανάμεσα στη μητέρα και στο παιδί. Ο πατέρας  δηλαδή είναι πολύτιμος αρωγός ώστε να κοπεί ο  ομφάλιος λώρος που συνδέει τη μητέρα με  το παιδί. Η απουσία του πατέρα σ' αυτή τη δυαδική σχέση  αφήνει το παιδί σε μια σχέση προσκόλλησης με τη μητέρα  του.

Αυτό το γεγονός αργότερα  επηρεάζει τη ζωή του   και  του  δημιουργεί  ένα αίσθημα προσωπικής αδυναμίας και ανεπάρκειας. Για να μπορέσει ο πατέρας να παίξει καθοριστικό ρόλο στη ζωή του παιδιού  χρειάζεται η μητέρα να του παραχωρήσει χώρο. Αν ο πατέρας αποκλειστεί από τη μητέρα, θα παραμείνει εξίσου αποκλεισμένος και από για το παιδί.

Ο πατέρας ως σύμβολο δύναμης και εξουσίας

Επίσης  η συμβολή του πατέρα είναι απαραίτητη διότι  προσφέρει ασφάλεια και προστασία , αφού  θεωρείται από  το παιδί σύμβολο δύναμης και εξουσίας. Η μορφή εξουσίας που συμβολίζει ο πατέρας είναι απαραίτητη για την κοινωνικοποίηση, την αυτονομία και τη ψυχική οργάνωση  του παιδιού. Η συχνή παρουσία του πατέρα  βοήθα το παιδί να   αποκτήσει  εμπιστοσύνη στον εαυτό του, η οποία του εξασφαλίζει τη δημιουργία υγιών σχέσεων με τους άλλους.

Ο πατέρας λύνει το οιδιπόδειο

Ο  ρόλος του πατέρα  στη προσχολική ηλικία είναι καθοριστικός για τη συναισθηματική  εξέλιξη του παιδιού διότι το βοηθά να λύσει το οιδιπόδειο σύμφωνα με τη Φροϋδική θεωρία.

Πατέρας και γιος

Γύρω στην ηλικία των 3-5 ετών το αγόρι αντιλαμβάνεται ότι η μητέρα του αγαπά τον πατέρα του,  επομένως για το παιδί ο πατέρας θεωρείται  αντίπαλος αφού διεκδικούν την αγάπη και τη στοργή της ίδιας γυναίκας. Προκειμένου να προφυλαχθεί από την πατρική επιθετικότητα θα αναγκαστεί να ταυτιστεί μαζί του και θα γίνει όπως ο πατέρας του.

Πατέρας και κόρη

Στα κορίτσια συμβαίνει κάτι ανάλογο, εκείνο επιθυμεί με τη σειρά του να υποκαταστήσει τη μητέρα της και να διεκδικήσει τον πατέρα της όμως τελικά η ιδέα αυτή εγκαταλείπεται και αργότερα το κορίτσι θα αναζητήσει ερωτικό σύντροφο ο οποίος θα μοιάζει με τον πατέρα της.

Οι συνέπειες από την έλλειψη του πατέρα σε αγόρια και κορίτσια

Η πατρική αποστέρηση έχει καταστροφικές  επιπτώσεις στη ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Η απουσία του πατέρα  από τη ζωή του αγοριού παρεμποδίζει την ταυτοποίηση μαζί του, διαδικασία η οποία είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωσή της ταυτότητας του. Τα αγόρια συχνά για να μπορέσουν να  διαχειριστούν  τα συναισθήματα της απώλειας τους μπορεί να στρέψουν την επιθετικότητα τους προς τους άλλους και  να αναπτύξουν αντικοινωνική είτε παραπτωματική συμπεριφορά. Επίσης συχνά διακατέχονται  από ανασφάλεια και ανωριμότητα, έχουν  χαμηλή αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στον εαυτό , έχουν δυσκολίες στις σχέσεις τους με τους συνομήλικους του   και μπορεί να αναζητήσουν  πατρικά υποκατάστατα τα οποία συχνά παίρνουν λανθασμένη μορφή.

Ενώ αντιθέτως στα κορίτσια η έλλειψη του πατέρα δημιουργεί διαστρεβλωμένη εικόνα για το  αντρικό πρότυπο με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται στις σχέσεις τους με το άλλο  φύλο.  Τα κορίτσια  σε αντίθεση με τα αγόρια στρέφουν την επιθετικότητα τους προς τον εαυτό τους ,παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, νιώθουν φόβο εγκατάλειψης και απόρριψης  από το αντίθετο φύλο και αισθάνονται ενοχές όταν η σχέση τους δεν εξελίσσεται  σωστά παρόλο που μπορεί να μην ευθύνονται εκείνες. Αυτές   οι επιβλαβείς επιδράσεις συμβαίνουν όταν η απουσία του πατέρα είναι  είτε φυσική είτε  συναισθηματική είτε ο πατέρας είναι συναισθηματικά ασταθής απέναντι στο παιδί του με αποτέλεσμα να του δημιουργεί μια κατάσταση μόνιμης ανασφάλειας.  Αντιθέτως εάν η παρουσία του είναι αισθητή το παιδί μπορεί να αναπτύξει μια υγιής προσωπικότητα.

Αποστολία Ντέκοβα,