Αποκτήματα συζύγων μετά το ΓΑΜΟ- Διεκδικήσεις εκατέρωθεν-Προϋποθέσεις

Αποκτήματα συζύγων μετά το ΓΑΜΟ- Διεκδικήσεις εκατέρωθεν-Προϋποθέσεις

      

Επειδή, στο παρόν blog μου, οι περισσότερες δημοσιεύσεις μου έχουν να κάνουν με θέματα οικογενειακού δικαίου, θα σας παραθέσω αμέσως παρακάτω ένα θέμα εξέχουσας σημασίας που συνδέεται άμεσα με τον επικείμενο χωρισμό δύο συζύγων και την έκδοση διαζυγίου. Είναι αυτό που λέμε στην νομική γλώσσα "Αξίωση του συζύγου για συμμετοχή στα αποκτήματα του άλλου συζύγου" που ρυθμίζεται από το άρθρο 1400 ΑΚ. Συγκεκριμένα το άρθρο 1400ΑΚ ορίζει τα εξής :

"Αν ο γάμος λυθεί η ακυρωθεί και η περιουσία του ενός συζύγου έχει, αφού τελέσθηκε ο γάμος, αυξηθεί, ο άλλος σύζυγος, εφόσον συνέβαλε με οποιοδήποτε τρόπο στην αύξηση αυτή, δικαιούται να απαιτήσει την απόδοση του μέρους της αύξησης, το οποίο προέρχεται από τη δική του συμβολή. Τεκμαίρεται ότι η συμβολή αυτή ανέρχεται στο ένα τρίτο της αύξησης, εκτός αν αποδειχθεί μεγαλύτερη ή μικρότερη ή καμία συμβολή. Η προηγούμενη παράγραφος εφαρμόζεται αναλογικά και στην περίπτωση διάστασης των συζύγων που διάρκεσε περισσότερο από τρία χρόνια. Στην αύξηση της περιουσίας των συζύγων δεν υπολογίζεται ότι αυτοί απέκτησαν απο δωρεά, κληρονομιά ή κληροδοσία ή με διάθεση των αποκτημάτων από αυτές τις αιτίες". 

ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΞΙΩΣΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΑ ΑΠΟΚΤΗΜΑΤΑ

Για να μιλάμε όμως για δικαίωμα φυσικού προσώπου να αξιώσει τη συμμετοχή του στα αποκτήματα του άλλου συζύγου πρέπει να συμβούν τα εξής, ως κάτωθι, δηλαδή :

ι/ Λύση ή ακύρωση του γάμου,

ιι/ αύξηση της περιουσίας του υπόχρεου συζύγου κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσης,

ιιι/ συμβολή του δικαιούχου συζύγου στην επαύξηση της περιουσίας του υπόχρεου συζύγου, 

iv/μη παρέλευση της διετούς αποσβεστικής προθεσμίας άσκησης του εν λόγω δικαιώματος. 

Α/ Εξαίρεση. Καταρχάς στην διάταξη που μόλις προανέφερα του άρθρου 1400 ΑΚ δεν εμπίπτουν οι σχέσεις δύο ετερόφιλων ατόμων που συζούν χωρίς να έχουν τελέσει γάμο, δηλαδή ζουν  σύμφωνα με αυτό που έχει θεσπίσει ο νόμος 3719/2008 σε ελεύθερη εκτός γάμου συμβίωση (σύμφωνο ελεύθερης συμβίωσης). Για παράδειγμα δύο άνθρωποι που συζούν έστω και για πολλά χρόνια χωρίς να έχουν παντρευτεί και η περιουσία του ενός εκ των δύο αυξήθηκε έστω και με τη συμβολή του άλλου, δεν μπορεί ο άλλος να αξιώσει τη συμμετοχή του ούτε με την λεγόμενη αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα ούτε και με αγωγή αδικαιολογήτου πλουτισμού. Αυτό συμβαίνει, αφενός μεν , για την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα γιατί, ο νομοθέτης απαιτεί να έχει τελεστεί γάμος, ο οποίος και συνεπάγεται πολλές έννομες συνέπειες, αφετέρου δε για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, γιατί στην εξώγαμη συμβίωση η σιωπηρώς ενυπάρχουσα συμφωνία για την αμοιβαία, μέσα στα πλαίσιο της δημιουργούμενης σχέσης εμπιστοσύνης παροχή υπηρεσιών ή περιουσιακή επίδοση μεταξύ των συμβιούντων αποτελεί αιτία διατηρήσεως των εντεύθεν περιουσιακών ωφελειών του ενός και του άλλου που αποκλείει την αξίωση λόγω αδικαιλογήτου πλουτιμού.  Έτσι για παράδειγμα απορρίφθηκε αγωγή  (δεν στηριζόταν στον νόμο) γυναίκας η οποία συζούσε με κάποιον επί 18 έτη και κατά τη διάρκεια της ελεύθερης συμβιώσεώς τους, η περιουσία του ανδρός αυξήθηκε κατά 6.500,000 ευρώ. Στην αύξηση αυτή ισχυρίστηκε η γυναίκα ότι συνέβαλε κατά 50% και ζήτησε τα χρήματα αυτά από τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους του ανδρός κατά το λόγο της κληνομικής τους μερίδας, δηλαδή αν αυτός είχε σύζυγο και τρία παιδιά, ζήτησε το 1/4 από τον καθένα τους στα 3.250,000 ευρώ που ισχυρίστηκε η γυναίκα ότι δικαιούται. Έλα όμως που ο νομοθέτης δεν θέλησε να συμπεριλάβει τέτοιου είδους περιπτώσεις και να ρυθμίσει με ανάλογη εφαρμογή νόμου (δηλαδή την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα) αλλά θέλησε αυτή (ελεύθερη συμβίωση) να μείνει αρρύθμστη. Τουτέστι με απλά ελληνικά : "Κυρία μου ή κυριέ μου, αν ήθελες να διεκδικήσεις χρήματα ας παντρευόσουν, γιατί αφού θέλατε και οι δύο να συζείτε απλώς θα θέλατε ελευθέρως και να ρυθμίσετε τις χρηματικές παροχές σας στα πλαίσια της ελευθεριότητας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ηθελημένα δηλαδή και δεν μπορείτε να διεκδικήσετε κάτι παραπάνω, γιατί μόνο η τέλεση του γάμου εμπεριέχει και κάποιες έννομες συνέπειες αναγκαστικού δικαίου, που δεν μπορούν άλλως να ρυθμιστούν.¨ Αυτο ορίζεται με τελευταία απόφαση του Αρείου Πάγου και συγκεκριμένα την 206/2011 Α1΄ Πολιτικό Τμήμα.

Β/ Χρόνος Γένεσης και άσκησης του δικαιώματος συμμετοχής στα αποκτήματα.

Για να ασκήσει οποιοσδήποτε απο τους δύο συζύγους την αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα πρέπει να συμβαίνουν τα εξής πράγματα. Πρώτον ή να έχει εκδοθεί απόφαση δικαστηρίου που να κηρύσσει λυμένο το γάμο (απόφαση διαζυγίου δηλαδή), η οποία απόφαση πρέπει να έχει καταστεί και αμετάκλητη (αμετάκλητη είναι η απόφαση εναντίο της οποίας δεν μπορεί να ασκηθεί ούτε και αναίρεση ενώπιον του Αρείου Πάγου) ή δεύτερον οι σύζυγοι να έχουν συμπληρώσει ένα χρονικό διάστημα που βρίσκονται σε διάσταση το οποίο ο νόμος προσδιορίσει σε τρία (3) χρόνια, να έχουν δηλαδή συμπληρωμένα τρία χρόνια διάστασης. Από τη στιγμή που συμβεί ένα από τα δύο αυτά πράγματα, τότε αυτόματα γεννιέται το δικαίωμα καθενός από τους συζύγους να ασκήσει αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα.

Μέσα σε πόσο χρονικό διάστημα πρέπει να ασκήσει την αγωγή ο σύζυγος;;

Ο σύζυγος στην περίπτωση που έχει εκδοθεί αμετάκλητη απόφαση δικαστηρίου για το διαζύγιο έχει ένα χρονικό περιθώριο (αποσβεστική προθεσμία καλείται στην νομική γλώσσα) δύο ετών (το κάθε έτος λογίζεται ως 365 ημερολογιακές ημέρες) για να ασκήσει την αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα. Προσοχή. Αν δεν ασκήσει την αγωγή του αυτή μέσα σ' αυτά τα δύο χρόνια τότε το δικαίωμά του αυτό παραγράφεται και κατά τα κοινώς λεγόμενα δεν μπορεί να κάνει οτιδήποτε άλλο, παρά μόνο σε κάποιες εξαιρετικές περιπτώσεις.

Τώρα στην περίπτωση που οι σύζυγοι βρίσκονται απλά σε διάσταση, δηλαδή συμπληρέθηκε ας πούμε η τριετής διάστασή τους και εξακολουθούν να βρίσκονται σε διάσταση χωρίς να προχωρούν στην έκδοση διαζυγίου, τότε για την περίπτωση αυτή ισχύουν τα εξής : α/ έχει υποστηριχτεί η άποψη ότι και εδώ η αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα πρέπει να ασκηθεί μέσα σε χρονικό διάστημα δύο ετών από τη στιγμή που συμπληρώνεται η τριετής διάσταση των συζύγων. Και β/ υπάρχει και η κυρίαρχη νομική άποψη που έχει υποστηριχτεί από την πλειοψηφία της θεωρίας και της νομολογίας ότι για όσο χρονικό διάστημα εξακολουθεί να υπάρχει η διάσταση των συζύγων μετά την συμπλήρωση της τριετίας από την έναρξή της, το δικαίωμα του συζύγου να ασκήσει την αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα δεν παραγράφεται με το δικαιολογητικό λόγο ότι αφού δεν έχει λυθεί ακόμα ο γάμος δεν έχουν γεννηθεί ακόμη και οι συνέπειες της λύσης του. 

Πότε ο δικαιούχος σύζυγος δεν χρειάζεται να αποδείξει κάτι-Μαχητό τεκμήριο για το 1/3 της αύξησης. 

Όπως θα προσέξατε και παραπάνω στην παράθεση του άρθρου 1400 ΑΚ λέει η διάταξη σε κάποιο σημείο : "Τεκμαίρεται ότι η συμβολή ανέρχεται στο 1/3 της αύξησης εκτός και αν αποδειχθεί μικρότερη, μεγαλύτερη ή καθόλου συμβολή. Αυτό σημαίνει τα εξής, και για να το κατανοήσετε πρέπει να σας το εξηγήσω μέσα από ένα ιστορικό :

Καταρχάς η ουσιαστική βάση της αγωγής συμμετοχής στα αποκτήματα είναι πωςμετά το γάμο δύο συζύγων που είχαν μία ΑΛΦΑ περιουσιακή κατάσταση κατά την χρονολογία τελέσεως του γάμου τους, π.χ ας υποθέσουμε πως ο καθένας είχε μία περιουσία που αγγίζει τις 20.000 ευρώ, συνέβη κατά τη διάρκεια της έγγαμης συμβίωσής τους ένας από αυτούς  ας υποθέσουμε να αποκτήσει περιουσία που αγγίζει το 1.000.000 ευρώ (στο όνομά του πάντα είτε αφορά ακίνητο είτε χρήματα σε λογαριασμό είτε μετοχές κ.λ.π) με τη συμβολή όμως και του άλλου συζύγου. Τότε στην περίπτωση που ο άλλος σύζυγος στραφεί εναντίον του με αγωγή συμμετοχής στα αποκτήματα, έχει δικαίωμα να στηρίξει την αγωγή του σε δύο νομικές βάσεις. Από τη μία μεριά μπορεί δηλαδή να πεί στο δικαστήριο ότι από την περιουσία του 1.000.000 ευρώ, του ανήκει εμένα το 1/3 αυτού, δηλαδή 333.000 και κάτι ψιλά (αυτό που είπα προηγουμένως ότι τεκμαίρεται ότι το 1/3 της αύξησης είναι με δική του συμβολή) χωρίς να χρειαστεί να αποδείξει κάτι άλλο στο δικαστήριο, δηλαδή χωρίς να χρειαστεί να προσκομίσει οποιοδήποτε έγγραφο ή μάρτυρες που να δηλώσουν ότι πράγματι το 1/3 της αύξησης της περιουσίας του άλλου συζύγου προέρχεται από δική του συμβολή. Αυτό το θέσπισε ο νομοθέτης προκειμένω να προστατέψει τον οικονομικά ασθενέστερο σύζυγο. Βέβαια στην περίπτωση αυτή ο σύζυγος του οποίου έχει αυξηθεί η περιουσία δεν υποχρεούται να δεχτεί αυτό που λέει ο νόμος. Συγκεκριμένα του δίνεται τη δυνατότητα να αποδείξει στο δικαστήριο πως η συμβολή του συζύγου που αξιώνει μέρος της αυξηθείσας περιουσίας του είναι μικρότερη από το 1/3 που τεκμαίρεται ότι του ανήκει ή ακόμη πως δεν υπήρξε καμία συμβολή του δικαιούχου συζύγου στην επαύξηση της δικής του περιουσίας.

Απλά εδώ το σημείο που πρέπει να προσεχτεί είναι πως ο δικαιούχος σύζυγος που διεκδικεί το 1/3 που του δίνει ο νόμος από την επαύξησης της περιουσίας του άλλου δεν χρείαζεται να αποδείξει τίποτα στο δικαστήριο, για τον τρόπο ή τρόπους δηλαδή που έχει συμβάλει για να αυξηθεί η περιουσία του άλλου συζύγου και με αυτό τον τρόπο το βάρος της απόδειξης ότι δεν δικαιούται ούτε καν το 1/3 της αύξησης πέφτει στον υπόχρεο για την καταβολή άλλο σύζυγο.

Πότε χρειάζεται να αποδείξει την συμβολή του στα αποκτήματα ο δικαιούχος σύζυγος

Όταν όμως ο σύζυγος που αξιώνει την συμμετοχή στα αποκτήματα του άλλου διατείνεται ότι η συμβολή του στην απόκτηση αυτών είναι μεγαλύτερη από το 1/3 που (χωρίς να χρείαζεται απόδειξη δηλαδή) του δίνει ο νόμος, τότε καλείται αυτός στο δικαστήριο με αποδείξεις να τεκμηριώσει την συμμετοχή στα αποκτήματα του άλλου συζύγου. Αυτός δηλαδή έχει το βάρος της απόδειξης των ισχυρισμών του δηλαδή και ο αντίδικος σύζυγός του μπορεί να αποκρούσει τους ισχυρισμούς του ανταποδεικτικά. Όμως και στην περίπτωση αυτή ο δικαιούχος σύζυγος κατά κάποιο τρόπο πάλι ευνοημένος είναι από την άποψη ό,τι, αν δεν καταφέρει να αποδείξει ότι συμβολή του στην απόκτηση των αποκτημάτων από τον άλλο σύζυγο είναι μεγαλύτερη του 1/3 που τον καλύπτει ο νόμος, ο τελευταίος (νόμος) υποχρεώνει τους δικαστές να ερευνήσουν την βάση του μαχητού τεκμήριο του 1/3 που δικαιούται ο δικαιούχος σύζυγος χωρίς να χρειάζεται να το αποδείξει δηλαδή, π.χ αν ο δικαιούχος σύζυγος κάνει αγωγή για συμμετοχή στα αποκτήματα στον αντίδικό του σύζυγο του οποίου η περιουσία αυξήθηκε ας υποθέσουμε στα 600.000 ευρώ και χρησιμοποιήσει ως βάση της αγωγής του ότι δικαούται τα μισά, δηλαδή τα 300.000 ευρώ, τότε αν δεν καταφέρει με αποδείξεις να πείσει το δικαστήριο ότι όντως το 50% της αύξησης της περιουσίας του αντιδίκου συζύγου του προέρχεται από δική του συμβολή, το δικαστήριο δεν θα απορρίψει ολοκληρωτικά την αγωγή μου, αλλά θα αποφανθεί αν αυτός δικαιούαι το υ 1/3 της αύξησης, δηλαδή τα 200.000 ευρώ και μόνο αν ο αντίδικος σύζυγός  ανταποδείξει στο δικαστήριο ότι δεν δικαιούται ούτε αυτά, γιατί με κανένα τρόπο δεν συνεισέφερε στην επαύξηση της περιουσίας που αποκτήθηκε μετά το γάμο, ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΥΤΗ ΘΑ ΑΠΟΡΡΙΦΘΕΙ Η ΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΩΣ ΟΥΣΙΑ ΑΒΑΣΙΜΗ.

Αντώνης Πράτας

Δικηγόρος

 Όθωνος 10, ΤΚ 42100, Τρίκαλα, Θεσσαλία,

         Τηλ.             6974-417556       και              24310-31081