Πόσο κινδυνεύουν παιδιά και έφηβοι από την πορνογραφία;

Πόσο κινδυνεύουν παιδιά και έφηβοι από την πορνογραφία;

Περιτριγυρισμένα από ένα περιβάλλον γεμάτο εικόνες, ένα μεγάλο ποσοστό των οποίων έχει, έστω και έμμεσα, κάποιο σεξουαλικό υπονοούμενο, τα παιδιά και οι έφηβοι της σημερινής εποχής θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ως ένα βαθμό εξοικειωμένοι με την πορνογραφία. Που σταματάει όμως η «ακίνδυνη» πορνογραφία της καθ’ ημέραν ζωής τους και πού αρχίζουν τα πράγματα να γίνονται σοβαρά και ίσως επικίνδυνα;

Ασφαλώς όταν μιλάμε για πορνογραφία και τους ενδεχόμενους κινδύνους της σήμερα, είναι προφανές ότι εννοούμε σχεδόν αποκλειστικά την διαδικτυακή πορνογραφία. Σ’ αυτήν, όπως φαίνεται, έχουν πρόσβαση εύκολα, φθηνά και γρήγορα όλοι όσοι περιηγούνται στο ίντερνετ, ανεξαρτήτως ηλικίας, κοινωνικής τάξης, μορφωτικού επιπέδου και οικογενειακής κατάστασης. Το μόνο που χρειάζεται είναι ένας υπολογιστής και μία σύνδεση και ώρα κατά την οποία βρίσκονται μόνοι μπροστά στην οθόνη.

Και βέβαια δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε σε «επίσημες» στατιστικές για να ισχυριστούμε με βεβαιότητα ότι πλέον ένα πολύ μεγάλο ποσοστό (που αυξάνεται όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία) των παιδιών σχολικής ηλικίας διαθέτουν και τα τρία και το τρίτο μάλιστα σε αφθονία.

Σύμφωνα με την εταιρεία λογισμικού διαδικτυακής ασφάλειας Symantec, που αξιολόγησε 3,5 εκατομμύρια αναζητήσεις χρηστών μέσω του συστήματος γονικού ελέγχου Onlinefamily.Norton, πρώτη θέση στις αναζητήσεις των παιδιών κατέχει το Youtube, το Google και το Facebook τη δεύτερη και τρίτη αντίστοιχα, ενώ στην τέταρτη θέση βρίσκεται το Sex. Στη λίστα αυτή των Top-100-αναζητήσεων περιλαμβάνονται επίσης οι «όροι» Porn (θέση 6), Boobs (θέση 28), Naked Girls (θέση 86) και XXX (θέση 93). (Aπό δημοσίευση της ελβετικής εφημερίδας Basler Zeitung.)

Βέβαια δεν πρέπει να παραβλέψουμε το γεγονός ότι, σε ό,τι αφορά το σεξ, η πορνογραφία στα ΜΜΕ, είτε μα ς αρέσει είτε όχι, ήταν και είναι σημαντική πηγή ενημέρωσης και διαπαιδαγώγησης για τους εφήβους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι πληροφορίες για το σεξ που παρέχει η οικογένεια ή το σχολείο ήταν και είναι αν όχι ανύπαρκτες, πάντως πολύ περιορισμένες ώστε να ικανοποιούν την περιέργεια και το ενδιαφέρον των εφήβων για το θέμα αυτό. Πολλές φορές οι πληροφορίες αυτές περιορίζονται σε «τεχνικά» θέματα του σεξ. Τις «λεπτομέρειες» τα παιδιά τις μαθαίνουν κυρίως από άλλα παιδιά, περιοδικά, φιλμ και βέβαια, το ίντερνετ.

Μπορούμε να μιλήσουμε για δύο κινδύνους που διατρέχουν οι έφηβοι -και πολύ περισσότερο φυσικά τα μικρότερα παιδιά αν βρεθούν εκτεθειμένα- από την διαδικτυακή πορνογραφία. Ο πρώτος έχει να κάνει με το περιεχόμενο ενός μεγάλου μέρους της πορνογραφίας που προβάλλεται στο διαδίκτυο.

Στην εποχή των απλών φωτογραφιών και βίντεο, τα περιεχόμενα της πορνογραφίας προς ευρεία κατανάλωση ήταν ως επί το πλείστον αρκετά light. Τα σκληρά, οι διαστροφές και τα «ειδικά γούστα» σπάνιζαν και έπρεπε κάποιος να τα αναζητήσει εξειδικευμένα. Ως εκ τούτου ένας έφηβος (κι ακόμα λιγότερο ένα μικρό παιδί) σπάνια και κατ’ εξαίρεση μπορούσε να έχει πρόσβαση σε αυτά.

Στο ιντερνετ αυτός ο περιορισμός έχει αρθεί ολοκληρωτικά. Οι «διανομείς» πορνογραφικού υλικού απευθύνονται σε όλα τα γούστα και σε κάθε είδους σεξουαλική φαντασίωση και, όπως φαίνεται αυτή η άρση των περιορισμών οδηγεί προς μία αχαλίνωτη χρήση κάθε μέσου για να γίνει το περιεχόμενο πιο ερεθιστικό: σκληρό σεξ, κάθε είδους βίτσια και κυρίως βία. Με ένα απλό κλικ πολλές φορές κάποιος μπορεί να βρεθεί μπροστά σε εικόνες ωμής σεξουαλικής βίας, σεξ με παιδιά, και κάθε είδους σεξουαλικής διαστροφής.

Όμως ακόμη κι αν δεν «πέσουν» πάνω σε τόσο σκληρά περιεχόμενα, η ποσότητα και η ποιότητα της πορνογραφίας στο ίντερνετ είναι καταιγιστική για παιδιά και εφήβους. Ειδικά, προειδοποιούν κοινωνιολόγοι, εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι που ερευνούν το θέμα, όταν τα παιδιά βρίσκονται μόνα, απληροφόρητα και εγκαταλελειμμένα μπροστά σ’ αυτή.

Αν και τα περισσότερα σημερινά παιδιά γνωρίζουν ότι οι ταινίες και τα βίντεο είναι εικόνες φτιαγμένες, μη πραγματικές, δεν παύουν όμως να είναι ευάλωτα σ’ αυτές και στα πρότυπα που αυτές μεταδίδουν: ότι το σεξ είναι μια αυτοματοποιημένη διαδικασία με μηχανικές κινήσεις κατά την οποία οι άντρες έχουν τη δύναμη κι ασκούν εξουσία και οι γυναίκες είναι έτοιμες να κάνουν ό,τι τους ζητηθεί. Και ότι το σεξ γίνεται χωρίς συναισθήματα, τρυφερότητα, σαγήνη, ατμόσφαιρα, επικοινωνία μεταξύ αυτών που το κάνουν. .

Ο δεύτερος κίνδυνος έχει να κάνει με την έμμεση ή άμεση παρενόχληση των παιδιών μέσα από ιστιακούς τόπους συνάντησης και συνομιλίας (chat). Πάρα πολλά παιδιά προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας συνομιλούν με φίλους, αποκτούν καινούργιους, επικοινωνούν και «δικτυώνονται» κάνοντας chat. Εκεί ο καθένας μπορεί να δηλώσει ο,τι θέλει και να έρθει σε επαφή με όποιον θέλει.

Φαίνεται πως πάνω από το 90% των κοριτσιών μεταξύ 10 και 19 ετών που κάνουν chat έχουν παρενοχληθεί από αγνώστους με χυδαίες ερωτήσεις, προτάσεις για σεξουαλική επαφή μέσω ιντερνετ ή και για συνάντηση. Οι πιο πολλές δεν το αναφέρουν στους γονείς από φόβο μήπως τους απαγορέψουν να χρησιμοποιούν το ιντερνετ.

Πόσο μεγάλοι είναι αυτοί οι κίνδυνοι για τα παιδιά και τους εφήβους;

Η επικινδυνότητα σχετίζεται άμεσα με το ψυχοκοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο βρίσκονται (οικογενειακή κατάσταση και μέριμνα, φίλους, παρέες), την –υπόλοιπη- σεξουαλική διαπαιδαγώγηση τους και την έγκαιρη και σωστή ενημέρωση τους σχετικά με τη χρήση του ίντερνετ και τους κινδύνους του .

Ο κίνδυνος ασφαλώς είναι μεγάλος για παιδιά που αφήνονται από μικρή ηλικία μόνα, χωρίς παρακολούθηση, ενημέρωση και περιορισμούς μπροστά στο ίντερνετ.

Πέρα απ’ αυτό όμως, φαίνεται πως αυτή η επέλαση της πορνογραφίας στο παιδικό δωμάτιο, καθιστά αναγκαία μια διαφορετική στάση των γονιών απέναντι στο ζήτημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.

Ο Lazlo Pota, πρόεδρος της Εταιρείας Γερμανών Ψυχολόγων, και διευθυντής της θεραπευτικής μονάδας “Come in!” για παιδιά και νέους με εξαρτήσεις, δηλώνει ότι οι απαιτήσεις προς τους γονείς ως προς την διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ειδικά στο ζήτημα της σεξουαλικότητας έχουν αλλάξει πολύ σε σχέση με 10-15 χρόνια πριν. Οι γονείς πρέπει να συζητούν συχνότερα και εντατικότερα με τα παιδιά τους για το θέμα αυτό. Θεωρεί ότι οι απαγορεύσεις δεν βοηθούν, τα όρια όμως είναι πιο αναγκαία από ποτέ, ακριβώς επειδή τα παιδιά έχουν πάρα πολλούς τρόπους πρόσβασης αλλά και γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα τους και χρειάζεται να έχουν τα εφόδια να την αντιμετωπίζουν. Σ’ αυτό έχουν ανάγκη τους γονείς, οι οποίο πρέπει με τη σειρά τους να είναι ενήμεροι και κυρίως κοντά στα παιδιά τους, ειδικά όταν αυτά πρωτομυούνται στον κόσμο του ίντερνετ.

Τι είναι καλό να προσέξουν οι γονείς συγκεκριμένα;

Για τη χρήση του ίντερνετ από παιδιά και εφήβους απαιτούνται πολύ συγκεκριμένα όρια, τόσο στο χρόνο και τη συχνότητα όσο και στους τόπους πλοήγησης. Τα όρια αυτά διαφοροποιούνται φυσικά ανάλογα με την ηλικία.

- Παιδιά κάτω των 10 ετών δεν θα έπρεπε να μπαίνουν στο ίντερνετ παρά μόνο, για συγκεκριμένο σκοπό και μαζί με κάποιον μεγάλο. Για μεγαλύτερα παιδιά, το καλύτερο είναι να συμφωνήσετε έναν εβδομαδιαίο χρόνο (ενδεικτικά, τα παιδιά 10-12 ετών, 8 ώρες υπολογιστή και τηλεόραση την εβδομάδα, 12-15 ετών 10 ώρες, 15-18 ετών 12 ώρες, τις οποίες θα μπορούν να κατανείμουν εκείνα.) Κάποιες φορές μπορεί να είναι ένα ολόκληρο απόγευμα στον υπολογιστή. Δεν πειράζει, αρκεί να μην υπερβαίνουν τον συνολικό συμφωνημένο χρόνο, να μην επηρεάζονται οι υπόλοιπες δραστηριότητες τους (μελέτη, σπορ, χόμπι, φίλοι, επαφή με την οικογένεια ) και η διάθεση τους. Ο υπολογιστής πρέπει να κλείνει 1-2 ώρες πριν πάνε για ύπνο.

-Επιμείνετε στο να είναι ο υπολογιστής σε κοινόχρηστο χώρο και όχι στο δωμάτιο τους, τουλάχιστον μέχρι την ηλικία των 15.

-Συζητείστε μαζί τους ανοιχτά (όπως ταιριάζει στην ηλικία τους φυσικά) και πείτε τους τις απόψεις σας για την πορνογραφία στο ίντερνετ.

- Διαθέστε χρόνο για να καθίσετε μαζί τους μπροστά στον υπολογιστή κι αφήστε τα να σας εξηγήσουν (πολύ συχνά τα παιδιά είναι πιο εξοικειωμένα με τη χρήση του υπολογιστή από τους γονείς) και να σας δείξουν αυτά που τα ενδιαφέρουν. Θα έχετε έτσι την ευκαιρία να μάθετε τις «ιντερνετικές» τους συνήθειες χωρίς να τους κάνετε έλεγχο. Αν υπάρχουν πράγματα με τα οποία δεν συμφωνείτε και δεν θέλετε να παρακολουθούν, απαγορεύστε αφού πρώτα εξηγήσετε τους λόγους.

-Τοποθετείστε φίλτρο γονικού ελέγχου (παρέχεται π. χ. από την windows ή από αντιικά συστήματα ασφαλείας) αλλά μην επαφίεστε σ’ αυτό. Εξηγείστε στα παιδιά ότι μπορεί να συμβεί να βρεθούν μπροστά σε ακατάλληλα περιεχόμενα τα οποία θα πρέπει να κλείσουν.

-Αν θέλουν να κάνουν chat ψάξτε στην αρχή μαζί ποια προγράμματα chat είναι κατάλληλα για την ηλικία τους και εξηγείστε τους τους απαραίτητους κανόνες ασφαλείας που είναι:

1. Να μην δίνουν ποτέ προσωπικά στοιχεία και πληροφορίες. Ηλεκτρονικές διευθύνσεις και κωδικοί να μην έχουν στοιχεία όπως όνομα ή ηλικία (π. χ.dimitra@… ή teenie13@…), να αποφεύγουν να βάζουν φωτογραφίες και αν το κάνουν να είναι τέτοιες που να μην είναι πρόσωπα ευδιάκριτα, είτε το δικό τους είτε άλλων πάνω στη φωτογραφία

2. Να διακόπτουν αμέσως την επικοινωνία ή να ενημερώνουν κάποιον ενήλικα όταν ο «συνομιλητής» γίνεται χυδαίος, πιεστικός, προσβλητικός ή γενικά αν αισθανθούν με κάτι άβολα και δυσάρεστα.

3. Να μην συναντηθούν ποτέ (ειδικά αν είναι μικρότερα από 15) με κάποιον που γνωρίζει από το ίντερνετ. Αν είναι έφηβοι, συστήστε τους να μην πάνε ποτέ μόνοι σε τέτοια συνάντηση.

Παραμείνετε πάντα ήρεμοι και προσεκτικοί αν σας πουν ότι τους συνέβη κάτι (είδαν κάτι ακατάλληλο ή κάποιος τα παρενόχλησε). Μια βίαιη αντίδραση ή απαγόρευση θα τα κάνει να αρχίσουν να κρύβονται από σας από φόβο μήπως δεν τα ξανααφήσετε να μπουν στο ίντερνετ.

Λουίζα Βογιατζή Ψυχολόγος, Σύμβουλος Προσωποκεντρικής Προσέγγισης.